Demografski pristup kvalitetu podataka zvanične etnostatistike u Srbiji – predlog istraživanja

Bočna strana članka

PDF (English)
Objavljeno: Jul 10, 2023
DOI: https://doi.org/10.2298/STNV220416004T
Ključne reči:
etnostatistika, kvalitet podataka o etnicitetu, etnodemografski trendovi, statistički varijabilne etničke grupe, Srbija

Glavni sadržaj članka

Nevena Trnavčević
Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd
https://orcid.org/0000-0001-5792-7817
Aleksandar Knežević
Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd
https://orcid.org/0000-0003-1630-3586

Apstrakt

Veliki broj država i danas razmatra da li da prikuplja podatke o etničkoj pripadnosti stanovništva. Međutim, u uslovima velikih socioekonomskih promena, upravo demografska proučavanja stanovništva prema etničkim obeležjima dobijaju novi značaj i postaju okosnica politika mnogih modernih društava. Brojni demografski procesi poput intenzivne emigracije, starenja i dugoročnog opadanje fertiliteta u Republici Srbiji inicirali su promene ukupnih demografskih trendova i struktura i kod mnogih etničkih zajednica. Etnodemografski trendovi, kao i pitanja nacionalnog, jezičkog i verskog identiteta, u multietničkoj sredini kao što je Srbija pretežno se posmatraju na osnovu podataka zvanične etnostatistike. Jedan od značajnijih faktora kvaliteta podataka je primena subjektivnog kriterijuma pri samodeklarisanju etničkih obeležja (nacionalne, verske i jezičke pripadnosti) u popisima i vitalnoj statistici. U širem smislu, predmet rada predstavljaju popisi i vitalna statistika kao glavni izvori podataka o etničkim obeležjima stanovništva Srbije u koja spadaju nacionalna (u etničkom smislu), jezička (prema konceptu maternjeg jezika) i verska pripadnost. Rezultati istraživanja demografskih karakteristika stanovništva Srbije prema etničkim obeležjima preferiraju preispitivanje dosadašnjih metoda odabira izvora podataka, na osnovu kojih se formulišu i implementiraju politike prema manjinskim etničkim zajednicama u Republici Srbiji. U radu je predstavljen jedan od predloga istraživanja kvaliteta etnostatstičkih podataka u Srbiji i njihove upotrebne vrednosti u demografskim istraživanjima. Usled evidentnih statističkih oscilacija podataka o etničkim obeležjima u različitim međupopisnim periodima i vitalnoj statistici, u radu će biti korišćeni i specifični metodološki pristupi demografske analize sa upotrebom standardnih demografskih pokazatelja prirodnog i prostornog kretanja stanovništva. Istraživanje uključuje procenu uticaja primenjenih metodoloških rešenja etnostatistike na kvalitet podataka, predlog pristupa demografske analize prema etničkim obeležjima stanovništva, kao i ograničenja pri analizi kauzalnosti dobijenih trendova. Ispitivanje kvaliteta etnostatističkih podataka je posebno važno za analizu pokazatelja statistički varijabilnih manjinskih etničkih grupa, koje su zbog slabog kvaliteta podataka u popisima i vitalnoj statistici često van obuhvata javnih politika. Rezultati istraživanja mogu predstavljati osnovu za preispitivanje odabira izvora podataka na osnovu kojih se formulišu i sprovode politike prema etničkim manjinama u Srbiji. Kako su demografska istraživanja jedan od osnovnih elemenata strateških i planskih izveštaja, rezultati rada bi mogli da omoguće prevazilaženje metodoloških problema etnostatistike, objektivniju demografsku analizu i poboljšanje obuhvata nacionalnih manjina merama javnih politika.

Preuzimanja

Podaci o preuzimanju još uvek nisu dostupni.

Detalji članka

Kako citirati
Trnavčević, N., & Knežević, A. (2023). Demografski pristup kvalitetu podataka zvanične etnostatistike u Srbiji – predlog istraživanja. Stanovništvo, 61(1), 17–33. https://doi.org/10.2298/STNV220416004T
Broj časopisa
God. 61 Br. 1 (2023)
Sekcija
Članci
Creative Commons License

Ovaj rad je pod Creative Commons Autorstvo-Nekomercijalno 4.0 Internacionalna licenca.

Centar za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka

Biografije autora

Nevena Trnavčević, Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd

Asistent

Aleksandar Knežević, Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd

Vanredni profesor

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

Reference

Banks, M. (1996). Ethnicity: Anthropological Constructions. London: Routledge.

Banton, M. (1983). Racial and Ethnic Competition. Cambridge: Cambridge University Press.

Bašić, G., & Lutovac, Z. (2020). The Lack of Ethnically Sensitive Data in Serbia's Multiculturalism Policy. Stanovništvo, 58(1), 25‒45. https://doi.org/10.2298/STNV200420004B

Bauman, Z. (2011). From Pilgrim to Tourist, or a Short History of Identity. In S. Hall & P. D. Gay (Еds.), Questions of Cultural Identity (pp. 18–36). London: SAGE.

Breznik, D. (1988). Demografija : analiza, metod iimodeli. Beograd: Naučna knjiga.

Bufon, M. (1997). Države, narodi, manjšine: političnogeografski oris. Geografski vestnik, 69, 93–114.

Đurić, V., Tanasković, D., Vukmirović, D., & Lađević, P. (2014). Etnokonfesionalni i jezički mozaik Srbije. Beograd: Republički zavod za statistiku.

Eriksen, T. H. (2010). Ethnicity and Nationalism: Anthropological Perspectives. London: Pluto Press.

Fearon, J. D. (2003). Ethnic and Cultural Diversity by Country. Journal of Economic Growth, 8, 195-222. https://doi.org/10.1023/A:1024419522867

Frey, W. H. (2015). Diversity Explosion. Washington: Brookings Institution Press.

Gabbert, W. (2015). Ethnicity in history. In University of Cologne Forum »Ethnicity as a Political Resource« (Ed.), Ethnicity as a Political Resource (pp. 183-200). Transcript Verlag. http://dx.doi.org/10.14361/9783839430132-014

Geertz, C. (1963). The integrative revolution: Primordial sentiments and civil politics in the new states. In C. Geertz (Ed.), The Interpretation of Cultures (pp. 255–310). New York: Basic Books.

Gellner, E. (1983). Nations and Nationalism. Oxford: Basil Blackwell.

Glazer, N., & Moynihan, D. P. (1975). Ethnicity, Theory and Experience. Cambridge: Harvard University Press.

Goldstone, J. A., Kaufmann, E. P., & Duffy Toft, M. (2012). Political Demography: How Population Changes Are Reshaping International Security and National Politics. Oxford University Press.

Hayden, R. (1992). Constitutional Nationalism in the Formerly Yugoslav Republics. Slavic Review, 51(4), 654-673. https://doi.org/10.2307/2500130

Janjić, D. (1988). Država i nacija. Zagreb: Informator.

Josipovič, D. (2014). Autochtony, Ethnicity, Nationality, and the Definition of National Minority. In V. Kržišnik Bukić & D. Josipovič (Eds.), Zgodovinski, politološki, pravni in kulturološki okvir za definicijo narodne manjšine v Republiki Sloveniji (pp. 9–34). Ljubljana: Inštitut za narodnostna v prašanja.

Kertzer, I. D., & Arel, D. (2001). Census, identity formation, and the struggle for political power. In I. D. Kertzer & D. Arel (Eds.), Census and Identity. The Politics of Race, Ethnicity, and Language in National Censuses (pp. 1‒42). Cambridge: Cambridge University Press.

Knežević, A. (2005). Stanovništvo Srbije prema nacionalnoj pripadnosti po rezultatima popisa 2002. godine. Glasnik srpskog geografskog društva 85(1), 103-110.

Knežević, A. (2011). Methodological problems of ethno-statistical evidence and ethnodemographic research of population of Serbia. Demografija, 8, 129-144.

Knežević, A. (2013). Historical demographic and ethno-demographic basics for the development of population of Eastern Serbia (Doctoral Dissertation in Serbian). Retrieved from National Repository of Dissertations in Serbia. https://nardus.mpn.gov.rs/handle/123456789/2179?locale-attribute=en

Knežević, A., & Radić, N. (2016). The Census Categorization of Ethnic Identity: Between Theoretical Comprehensions and Statistical Practice. Stanovništvo, 54(2), 59-81. https://doi.org/10.2298/STNV161122010K

Knežević, A. (2017). Тhe Floating ethnic groups in demographic research – methodological issues, approaches and examples. Annales-Series Historia et Sociologia, 27(2), 439-456. https://doi.org/10.19233/ASHS.2017.31

Knežević, A. (2019). Mother tongue as a determinant of ethnic identity in population censuses of Serbia. Annales-Series Historia et Sociologia, 29(3), 455-472. https://doi.org/10.19233/ASHS.2019.30

Knežević, A., Radić, N., & Bakić, D. (2019). Ethno demographic aspects of population ageing in Eastern Serbia. Paper presented at Proceedings International Scientific Symposium “New trends in geography”, Skopje, North Macedonia, 03-04 October.

Murtagh, F., & Legendre, P. (2014). Ward’s Hierarchical Agglomerative Clustering Method: Which Algorithms Implement Ward’s Criterion? Journal of Classification, 31(3), 274-295. https://doi.org/10.1007/s00357-014-9161-z

Pejčić, B. (1995). Metodologija empirijskog naučnog istraživanja. Beograd: Defektološki fakultet Univerziteta u Beogradu.

Poutignat, P., & Streiff-Fenart, J. (1995). Theories De L` Ethnicite. Paris, Presses universitaires de France.

Radić, N., & Bakić, D. (2018). Pseudo-cohort approach in the mortality analysis of the population of Serbia: Examples and problems. Demografija, 15, 19-32. https://doi.org/10.5937/demografja1815019R

Radovanović, M. (1988). Stanovništvo kao autonomni biosocijalni i geografski sistem. Zbornik radova Geografski institut ''Jovan Cvijić'' SANU, 40, 167-178.

Radovanović, S. (1995). Etnička struktura i maternji jezik stanovništva. In S. Radovanović (Ed.), Stanovništvo i domaćinstva SR Jugoslavije prema popisu 1991. Godine (pp. 185-216). Beograd: Savezni zavod za statistiku.

Radovanović, S. (1996). Mogućnost korišćenja statističke građe za analizu etnografskih i etnodemografskih procesa. Zbornik radova Geografski institut ''Jovan Cvijić'' SANU, 46, 265-273.

Republički zavod za statistiku (RZS) (1948). Konačni rezultati popisa stanovništva 1948 – Stalno stanovništvo po narodnosti. Republički zavod za statistiku. Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G1948/Pdf/G19484001.pdf

Republički zavod za statistiku (RZS) (1954). Popis stanovništva 1953 – Ukupno stanovništvo po narodnosti. Republički zavod za statistiku. Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G1953/Pdf/G19534001.pdf

Republički zavod za statistiku (RZS) (1962). Popis stanovništva, domaćinstva i stanova u 1961. godini– Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije. Republički zavod za statistiku. Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G1961/Pdf/G19614001.pdf

Republički zavod za statistiku (RZS) (1972). Popis stanovništva, domaćinstva i stanova u 1971. godini– Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije. Republički zavod za statistiku. Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G1971/Pdf/G19714001.pdf

Republički zavod za statistiku (RZS) (1982). Popis stanovništva, domaćinstva i stanova u 1981. godini– Nacionalni sastav stanovništva SFRJ po naseljima i opštinama. Republički zavod za statistiku.

Republički zavod za statistiku (RZS) (1992). Popis stanovništva, domaćinstva i stanova u 1991. godini– Stanovništvo prema nacionalnoj pripadnosti. Republički zavod za statistiku. Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G1991/Pdf/G19914021.pdf

Republički zavod za statistiku (RZS) (2003). Popis stanovništva, domaćinstva i stanova u 2002. godini– Nacionalna ili etnička pripadnost. Republički zavod za statistiku. Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G2002/Pdf/G20024001.pdf

Republički zavod za statistiku (RZS) (2012). Popis stanovništva, domaćinstva i stanova u 2011. godini– Nacionalna pripadnost. Republički zavod za statistiku. Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G2012/Pdf/G20124001.pdf

Republički zavod za statistiku (RZS) (2012). Demografska statistika (2002-2011). Beograd: Republički zavod za statistiku.

Sarna, J. D. (1978). From Immigrants to Ethnics: Toward a New Theory of “Ethnicization”. Ethnicity, 5, 370-378.

Serdar, V. (1977). Udžbenik statistike. Zagreb: Školska knjiga.

Shils, E. (1957). Primordial, personal, sacred and civil ties. British Journal of Sociology, 8(2), 130–45. https://doi.org/10.2307/587365

Simon, P. (2012). Collecting ethnic statistics in Europe: a review. Ethnic and Racial Studies, 35(8), 1366-1391. https://doi.org/10.1080/01419870.2011.607507

Simon, P., & Piché, V. (2012). Accounting for ethnic and racial diversity: the challenge of enumeration. Ethnic and Racial Studies, 35(8), 1357–1365. https://doi.org/10.1080/01419870.2011.634508

Simon, P., Piché, V., & Gagnon, A. A. (2015). Social Statistics and Ethnic Diversity. Cross-National Perspectives in Classifications and Identity Politics. New York: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-20095-8

Yancey, W., Ericksen, E., & Juliani, R. (1976). Emergent Ethnicity: A Review and Reformulation. American Sociological Association 41(3), 391. http://dx.doi.org/10.2307/2094249