Uticaj sociodemografskih karakteristika na samoprocenu zdravlja stanovništva Srbije
Bočna strana članka
Glavni sadržaj članka
Apstrakt
Percepcija sopstvenog zdravlja jeste dobar izvor informacija o zdravstvenom stanju i često se koristi u kombinaciji sa objektivnim pokazateljima u oceni zdravlja na nacionalnom nivou. U upotrebi je još od 1950-ih godina u zdravstvenim i gerontološkim istraživanjima. Odnosi se na individualnu evaluaciju sopstvenog zdravlja u celini, kao i njegovih pojedinih aspekata, tj. fizičkog, psihičkog i socijalnog blagostanja. Samoprocena zdravlja preporučena je od strane SZO i Komisije EU kao globalni pokazatelj zdravstvenog stanja stanovnika. Rezultati anketnih istraživanja o samoproceni sopstvenog zdravstvenog stanja veoma su korisni u kreiranju i praćenju zdravstvene politike.
U radu je analiziran uticaj različitih demografskih i socioekonomskih karakteristika na samoprocenu zdravlja stanovništva Srbije. Analizirani su bračno stanje, nivo obrazovanja i zanimanje. Korišćeni su podaci dobijeni anketom pod nazivom „Survey on income and living conditions”, koju je sproveo Republički zavod za statistiku Srbije tokom 2013. godine. Neophodni podaci za analizu dobijeni su na zvaničan zahtev upućen Zavodu za statistiku, s obzirom na to da ta vrsta podataka nije javno dostupna. Testiranje je sprovedeno metodom three way ANOVA.
Rezultati statističke analize pokazali su da svako od izabranih obeležja značajno utiče na subjektivni doživljaj zdravstvenog stanja pri nivou značajnosti od p=0,05. Posmatrano prema polu, jedino bračno stanje ima uticaj na samoprocenu zdravlja kod oba pola. Kod muškaraca je to još i obrazovanje, a kod žena vrsta zanimanja. Po pitanju bračnog stanja neoženjeni/neudate najpovoljnije su ocenili svoje zdravstveno stanje, što je delom i posledica objektivne činjenice da je u pitanju mlađe stanovništvo, koje je, po pravilu, i zdravije. Kod obrazovanja, bolja percepcija zdravlja zabeležena je kod osoba sa srednjim i najvišim nivoima obrazovanja. Rezultat je u skladu sa činjenicom da osobe sa višim stepenom obrazovanja jesu zdravstveno obrazovanije. One imaju jasniji uvid u značaj naročito prevencije određenih bolesti i pravovremenog odlaska kod lekara. Istovremeno, pretpostavka je da su i na pozicijama bolje plaćenih poslova i sa višim životnim standardom. S tim u vezi stoji i rezultat koji se tiče zanimanja i njegovog uticaja na percepciju sopstvenog zdravlja. Lica koja obavljaju ili su tokom svog života obavljala zanimanja iz grupe „rukovodioci, funkcioneri, zakonodavci, stručnjaci, umetnici, inženjeri, stručni saradnici i tehničari”, najbolje ocenjuju svoje zdravstveno stanje, jer su u pitanju zanimanja koja uglavnom zahtevaju i viši nivo obrazovanja. Specifičnost u percipiranju sopstvenog zdravlja kod starije populacije Srbije (60+) ogleda se u tome što je zanimanje jedini faktor koji je od uticaja za subjektivni doživljaj zdravstvenog stanja. U pitanju je deo populacije kod kojeg se u većoj ili manjoj meri i objektivno javljaju simptomi koji mogu ukazivati na pogoršanje zdravlja, a mogući uzroci najčešće se povezuju sa vrstom i težinom posla koji je lice obavljalo tokom života ili sa rizicima koje određeno zanimanje podrazumeva.
Preuzimanja
Detalji članka
Ovaj rad je pod Creative Commons Autorstvo-Nekomercijalno 4.0 Internacionalna licenca.
Centar za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka
Reference
Bećković D., Milovanović S., Maksimović, M., & Latas, M. (2000). Stres i mentalni zamor u radnom procesu kao problem industrijski razvijenih zemalja.Engrami, 22 (1), 39–64.
https://scindeks-clanci.ceon.rs/data/pdf/0351-2665/2000/0351-26650001039B.pdf
De Bruin A., Picavet HSJ., & Nossikov A., (1996). Health interview surveys. Towards international harmonization of methods and instruments. WHO Regional Publication European Series, No 58.
https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0017/111149/E72841.pdf
Efron, B. & Tibshirani, R.(1993). An Introduction to the Bootstrap, SPRINGER-SCIENCE-BUSINESS MEDIA, B.V. http://www.ru.ac.bd/stat/wp-content/uploads/sites/25/2019/03/501_02_Efron_Introduction-to-the-Bootstrap.pdf
European Commission (2004). Strategy on European Community Health Indicators (ECHI) - the ‘Short List’, Luxembourg: European commission. http://ec.europa.eu/health/ph_information/documents/ev20040705_rd09_en.pdf.
Fienberg, S.E., Loftus, E.F. & Tanur, J. M. (1985). Cognitive aspects of health survey methodology: an overview. The Milbank Memorial Fund Quarterly. Health and Society, 63 (3), 547–564.DOI: 10.2307/3349847
Goodwin, R. & Engstrom, G. (2002). Personality and the perception of health in the general population. Psychological medicine, 32 (2), 325–332. https://doi.org/10.1017/S0033291701005104
Hu, Y., van Lenthe, F.J., Borsboom, G.J., Looman, C.W., Bopp, M., Burström, B., …&Mackenbach, J. (2016). Trends in socioeconomic inequalities in self–assessed health in 17 European countries between 1990 and 2010. J Epidemiology Community Health, 70 (7), 644–652. doi: 10.1136/jech-2015-206780.
Institute for public health of Serbia (2013). Zdravstveno statistički godišnjak Republike Srbije. https://www.batut.org.rs/download/publikacije/pub2013.pdf, accessed October 2nd, 2020.
Jylhä M., Guralnik JM., Ferrucci L., Jokela J. & Heikkinen E. (1998). Is self–rated health comparable across cultures and genders? The Journals of Gerontology: Series B, 53B(3), 144–152.
https://doi.org/10.1093/geronb/53B.3.S144
Kaleta, D., Polanska, K., Dziankowska–Zaborszczyk, E., Hanke, W. & Drygas, W. (2009). Factors influencing self–perception of health status. Central European journal of public health, 17 (3), 122–127.
Kovačić, Z. (1994). Multivarijaciona analiza. Beograd: Centar za izdavačku delatnost Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Beogradu
Marinković, I., & Radivojević, B. (2018). Mortality by marital status in the Republic of Serbia. Zbornik Matice srpske za društvene nauke, 167, 597–606. https://doi.org/10.2298/ZMSDN1867597M
Omran, A.R. (1971). The epidemiologic transition: a theory of the epidemiology of population change. The Milbank Memorial Fund Quarterly, 39(4), 509–538.
Parna, K. & Ringmets, I. (2010). Comparison of socioeconomic differences in self–perceived health in Estonia and Finland. Scandinavian journal of public health, 38 (2), 129–134.
Prica, I., Chroneos Krasavac, B., Petrović, M. & Čolić, L. (2017). Primena tehnika multivarijacione analize u marketinškim istraživanjima. Beograd: Centar za izdavačku delatnost Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Beogradu
Radivojević, B., & Marinković, I. (2017). Recent Changes in Mortality of Serbia. In V. Janeska & A. Lozanoska (Eds.), The Population of the Balkans at the dawn of the 21st Century (pp. 99–118). Skopje: Ss. Cyril and Methodius University–Institute of Economics
Ross, C. E., & Van Willigen, M. (1997). Education and the subjective quality of life. Journal of Health and Social Behavior, 38 (3), 275–297.
Stanković, B. (2015). Bračnost stanovništva. In V. Nikitović (Ed.), Populacija Srbije početkom 21. veka (pp. 194–218). Beograd: Republički zavod za statistiku. https://publikacije.stat.gov.rs/G2014/Pdf/G20145583.pdfhttps://publikacije.stat.gov.rs/G2021/pdf/G20216003.pdf