Tradicionalnost porodice kao determinanta bračnog i reproduktivnog ponašanja mladih: primer jugoistočne Srbije
Bočna strana članka
Glavni sadržaj članka
Apstrakt
Društveno-ekonomske i demografske promene, ekonomska kriza i politička tranzicija, kao i tranzicioni model normativno-vrednosnog sistema uticali su na bračno i reproduktivno ponašanje mladih. Iako brojna istraživanja govore o tome da se brak i reprodukcija visoko vrednuju kod mladih u Srbiji, zvanični statistički podaci i rezultati istraživanja ukazuju na: opadanje univerzalnosti braka, praktikovanje vanbračnih vidova partnerstva i rađanja, odlaganje ili odustajanje od sklapanja braka, porast razvoda, niske reproduktivne norme itd.
U radu se, nakon analize postavki više teorijskih orijentacija, pristupilo razmatranju povezanosti nivoa tradicionalnosti porodice porekla i bračnog i reproduktivnog ponašanja mladih na podacima empirijskog istraživanja sprovedenog od septembra 2018. do juna 2019. godine u Regionu južne i istočne Srbije, na uzorku 500 mladih ljudi starih 15–34 godina. Cilj je da se ispitaju razlike u vrednovanju i praktikovanju određenog modela bračnog i reproduktivnog ponašanja mladih s obzirom na nivo tradicionalnosti porodice porekla. Polazna hipoteza je da nivo tradicionalnosti porodice porekla predstavlja značajnu determinantu kako vrednovanja, tako i praktikovanja braka, kohabitacije i roditeljstva, odnosno da viši nivo tradicionalnosti porodice porekla u većoj meri utiče na prihvatanje i vrednovanje braka i tradicionalnog obrasca rađanja/roditeljstva.
Rezultati istraživanja potvrdili su polaznu hipotezu da je nivo tradicionalnosti porodice porekla značajna determinanta kako vrednovanja, tako i praktikovanja različitih modela bračnog i reproduktivnog ponašanja mladih ljudi. Testiranje posebnih hipoteza ukazuje na to da visoki nivo tradicionalnosti porodice porekla prati visok nivo vrednovanja braka i tradicionalnog obrasca rađanja/roditeljstva, a niski nivo vrednovanja kohabitacije i roditeljstva van braka. Dakle, mladi koji su odrastali u porodicama sa većim stepenom tradicionalnosti, više vrednuju tradicionalne obrasce bračnog i reproduktivnog ponašanja i u većoj meri ih praktikuju (ranije sklapanje braka, rađanje većeg broja dece), u odnosu na mlade čije su porodice porekla manje tradicionalne (više vrednuju i praktikuju alternativne obrasce partnerstva i rađanja/roditeljstva).
Eksplikacija povezanosti nivoa tradicionalnosti porodice i bračnog i reproduktivnog ponašanja mladih temelji se na značajnom uticaju roditelja u procesu socijalizacije i prihvatanju roditeljskog modela bračnog i reproduktivnog ponašanja. S obzirom na to da je istraživanje identifikovalo neke od činilaca bračnog i reproduktivnog ponašanja mladih u jugoistočnoj Srbiji, ono može poslužiti kreatorima omladinske, populacione i politike regionalnog razvoja za definisanje adekvatnijih mera.
Preuzimanja
Detalji članka
Centar za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka
Reference
Avramov, D. (1993). Pojedinac, porodica i stanovništvo u raskoraku. Beograd: Naučna knjiga.
Blagojević, M. (1997). Roditeljstvo i fertilitet: Srbija devedesetih. Beograd: Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta.
Bobić, M. (2003). Reorganization of marriage, relationships, and family in contemporary society. Stanovništvo, 14(1-4), 65-91. https://doi.org/10.2298/STNV0304065B
Bobić, M. (2007). Demografija i sociologija. Veza ili sinteza. Beograd: Službeni glasnik.
Bobić, M., & Vukelić, V. (2011). Second demographic transition de-blocked? Sociologija, 53(2), 149-176. https://doi.org/10.2298/SOC1102149B
Devedžić, M. (2006). O prirodnom kretanju stanovništva. Beograd: Zavod za udžbenike.
DeVellis, F. (2012). Scale development: Theory and applications. Thousand Oaks, California: Sage.
Erlich, V. (1971). Jugoslovenska porodica u transformaciji: studija u tri stotine sela, Zagreb, Liber. Časopis za suvremenu povijest, 4(3), 187-195.
Gidens, E. (2003). Sociologija. Beograd: Ekonomski fakultet.
Golubović, P., & Marković Krstić, S. (2008). Demografske strukture nekih balkanskih zemalja. Niš: Filozofski fakultet Univerziteta u Nišu.
Lesthaeghe R., & Surkyn, J. (1988). Cultural dynamics and economic theories of fertility change. Population and Development review, 14(1), 1-45. https://dx.doi.org/10.2307/1972499
Lesthaeghe, R., & Van de Kaa, D. (1986). Twee demografische transities? In: van de Kaa, D.J. & Lesthaeghe, R. (Eds.), Bevolking: groei en krimp (pp. 9-24). Deventer: Van Loghum Slaterus.
Marković Krstić, S. (2013). Demografski i sociokulturni činioci opadanja nataliteta u jugoistočnoj Srbiji. In Lj. Mitrović (Ed.), Stanovništvo jugoistočne Srbije: Kultura, natalitetska politika i demografska reprodukcija u jugoistočnoj Srbiji (pp. 41-66). Niš: Centar za naučnoistraživački rad SANU i Univerziteta u Nišu i Filozofski fakultet.
Marković Krstić, S. (2018). Aging of the population of Serbia and the rights of older people living in rural environments in the field of healthcare and social protection. In D. Dinić (Ed.), Ageing and human rights (pp. 246-261). Beograd: Gerontološko društvo Srbije.
Mihailović, S. (2004). Oduzimanje budućnosti – Omladina Srbije u vodama tranzicije. In S. Mihailović (Ed.), Mladi zagubljeni u tranziciji (pp. 17-37). Beograd: Centar za proučavanje alternativa.
Milić, A. (2010). Porodične vrednosne orijentacije – vrednosni raskol. In A. Milić & S. Tomanović (Eds.), Vreme porodica (pp. 235-256). Beograd: Čigoja štampa i Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta.
Mitrović, M. (2015). Sela u Srbiji: promene strukture i problem održivog razvoja. Beograd: Republički zavod za statistiku.
Мladenović, M. (1991). Osnovi sociologije porodice. Beograd: Službeni list SFRJ.
Novakov, M. (2011). Porodični i društveni položaj majke u selu. Novi Sad: Poljoprivredni fakultet.
Penev G. (2001). The replacement of generations in Serbia in the period 1950-2000. Stanovništvo, 39(1-4), 45-71. https://doi.org/10.2298/STNV0104045P
Penev, G., & Stanković, B. (2018). Starenje i promena bračne strukture stanovništva jugoistočne Srbije. In Lj. Mitrović (Ed.), Stanovništvo jugoistočne Srbije: Demografski problem jugoistočne Srbije i mogućnosti izgradnje pronatalitetske nacionalne strategije i politike (pp. 75-97). Niš: Centar za naučnoistraživački rad SANU i Univerziteta u Nišu i Filozofski fakultet.
Pešić Jenaćković, D. (2019). Social determinants of the marital and reproductive behavior of young people in South-East Serbia (Doctoral dissertation in Serbian). Retrieved from National Repository of Dissertations in Serbia (123456789/17496).
Petrović, M. (2011). Changes of marital behavior and family patterns in post-socialist countries: Delayed, incomplete or specific second demographic transition? Stanovništvo, 49(1), 53-78. https://doi.org/10.2298/STNV1101053P
Petrović, R. (1981). Odlike braka u Jugoslaviji. In A. Milić, E. Berković & R. Petrović (Eds.), Domaćinstvo, porodica i brak u Jugoslaviji: društveno-kulturni, ekonomski i demografski aspekti promene porodične organizacije (pp. 169-243). Beograd: ISIFF.
Rašević, M. (2013). Osnovni principi pronatalitetne politike. In Lj. Mitrović (Ed.), Stanovništvo jugoistočne Srbije: kultura, natalitetska politika i demografska reprodukcija u jugoistočnoj Srbiji (pp. 13-28). Niš: Centar za naučnoistraživački rad SANU i Univerziteta u Nišu i Filozofski fakultet.
Rašević, M., & Penev, G. (2010). Humani resursi opština Srbije relevantni za populacionu politiku. In D. Đorđević, A. Kostadinović & Lj. Mitrović (Eds.), Od putanje do autostrade (pp. 183-202). Niš: JUNIR i Univerzitetska biblioteka “Nikola Tesla”.
Rontos, K. (2010). Demographic trends, young people’s attitudes towards marriage and socio-economic changes related to family formation in Greece and in Selected European Countries: A comparative analysis based on official and survey research data. International Journal of Criminology and Sociological Theory, 3(2), 543-562. https://ijcst.journals.yorku.ca/index.php/ijcst/article/view/31105/28542
Republički zavod za statistiku (2018a). Zaključeni i razvedeni brakovi, 2017. Saopštenje za javnost, broj 170, god. LXVIII, (29.06.2018). Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G2018/Pdf/G20181170.pdf
Republički zavod za statistiku (2018b). Demografska statistika u Republici Srbiji 2017. Beograd: RZS.
Republički zavod za statistiku (2019). Vitalni događaji, 2018. Saopštenje za javnost, broj 177, god. LXIX (28.06.2019). Retrieved from https://www.stat.gov.rs/sr-latn/vesti/20190628-vitalni-dogadjaji-2018/
Stanković, B., & Penev G. (2010). Trends of extramarital births in Serbia in the second half of the 20th and at the beginning of the 21st century in the wider European context. Stanovništvo, 48(1), 1-24. https://doi.org/10.2298/STNV1002001P
Statistical Office of the Republic of Serbia (2012). 2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia. Age and Sex. Data by settlements. Book 2. Belgrade: Statistical Office of the Republic of Serbia. Retrieved from http://popis2011.stat.rs/?page_id=1234
Tomanović, S. (2012). Tranzicije u porodičnom domenu. In S. Tomanović et al. (Eds.), Mladi naša sadašnjost. Istraživanje socijalnih biografija mladih u Srbiji (pp. 127-146). Beograd: Čigoja štampa i Institut za sociološka istraživanja.
Tomanović, S., & Stanojević, D. (2015). Mladi u Srbiji 2015: stanje, opažanja, verovanja i nadanja. Beograd: Friedrich Ebert Stiftung, SeConS.
Tomanović, S., & Ignjatović, S. (2004). Mladi u tranziciji: između porodice porekla i porodice opredeljenja. In S. Mihailović, (Ed.), Mladi zagubljeni u tranziciji (pp. 39-64). Beograd: Centar za proučavanje alternativa.
Ule, M. (1989). Omladina na prelomu stoleća. Sociologija, 21(2-3), 521-534.
Van de Kaa, D. (1987). Europe’s Second Demographic Transition. Population Bulletin, 42(1), 1-59. https://estvitalesydemografia.files.wordpress.com/2013/04/europec2b4s-second-demographic-transition.pdf
Van de Kaa, D. (2001). Postmodern Fertility Preferences: From Changing Value Orientation to New Behavior. In R. A. Bulatao & J. B. Casterline (Eds.), Global fertility transition. Supplement to Population and Development Review. 27(2), 290-331. https://www.jstor.org/stable/3115262