Nivo urbanizovanosti demografskih reona Srbije

Apstrakt

Glavni cilj ove analize bio је utvrđivanje, prvenstveno demografskih, efekata procesa urbanizacije (merenih ostvarenim nivoom koncentracije stanovništva u, formalno, gradskim naseljima) na regionalnu podelu prostora Srbije izvršenu, pre više od tri decenije, shеmоm stalnih reona za demografska istraživanja. Paralelno, cilj istraživanja је biо (relativno egzaktno) utvrditi, u kojoj meri, ova shema može predstavljati osnov za demogeografsku regionalizaciju teritorije Republike. Ovom, dvostepenom shemom, područje Srbije podeljeno је na 30 reona (regiona) prvog (I) i 7 reona (regiona) drugog (II) stepena, i to kombinacijom nekih, uglavnom modifikovanih, geografskih kriterijuma, zatim (u potpunosti primenjenih) formalnih i strogo selekcionisanih izrazito demografskih kriterijuma, ali ne uključujući one koji imaju prostorno-demografski karakter (kao što su gustine, migraciona obeležja, urbanizacija). Demografski efekti procesa urbanizacije (kao izrazito demogeografskog parametra) na ovu regionalnu podelu, istraživani su samo do nivoa reona prvog stepena, i nisu posmatrani i ocenjivani ро nižim (subregionalnim) prostornim jedinicama - opštinama. Analizirane su promene u periodu 1971-1991. godine, koji је ocenjen kao dovoljno reprezentativan za ovaj proces. Na osnovu rezultata istraživanja zaključeno је da:

- većina stalnih reona za demografska istraživanja bez obzira na izražene demografske efekte procesa urbanizacije, zadržala је, uglavnom, relativno visok stepen homogenosti, tako da је ova regionalna podela Srbije, uz neke neophodne modifikacije, i dalje aktuelna,

- bi modifikacije sheme, determinisane demografskim efektima procesa urbanizacije, bile uglavnom usmerene na neke (intraregionalne) izmene u onim reonima u čijem su sastavu najveće urbane aglomeracije Srbije, koje kao velike populacione koncetracije formiraju novu prostorno-demografsku strukturu tih reona (regiona),

- bi modifikovana shema (prilagođena aktuelnoj demografskoj situaciji i strukturi prostora) predstavljala dobar' osnov za demogeografsku regionalizaciju Republike Srbije.