Tradicionalni bračni i porodični odnosi albanskog stanovništva sa Kosova i Metohije u svetlu Zakonika Ljeke Dukadjinija

Apstrakt

Zakonik Ljeke Dukadjinija (ZLD) je umnogome uticao na način života albanskog stanovništva. On predstavlja skup pravila i normi kojima su oni uredjivali svoje odnose, a smatra se da to delom čine i danas. S obzirom da ZLD obuhvata skoro sve socijalne, ekonomske i moralne sfere života, u radu su analizirane oblasti koje doprinose upoznavanju sa uslovima u kojima se razvijalo stanovništvo na Kosovu i Metohiji, kao što su organizacija patrijarhalne porodice, bračni odnosi, položaj žene, nasledjivanje i slično.

Patrijarhalni poredak društvenog uredjenja kod Albanaca je i danas prisutan, naročito na selu, a ponegde i u gradu, i pored ubrzanih procesa urbanizacije i industrijalizacije. Oblici tog patrijarhalnog života se ogledaju kroz zadržavanje institucije zadružne porodice, čija je karakteristika veliki broj članova, zajednički posed i sredstva za proizvodnju, zajednička proizvodnja i potrošnja, kao i zajedničko stanovanje. Veliki broj autora je mišljenja da se u etno-psihi kosovskog čoveka još uvek nalaze koreni volje i simpatije prema zadruzi.

Zadrugom upravlja njen domaćin, a njegova vlast, iako ustanovljena u interesu kolektiva, predstavlja ograničenje individualne slobode članova porodice, jer se od njih očekuje da poštuju volju glave porodice. Zadružna porodica u očima drugih je predstavljala siguran oblik života. Obezbedjivala je egzistenciju svojih članova. Običajno pravo je nastalo i razvijalo se pod surovim uslovima života, kodifikovalo način života i pri tome se zanemarivala individualnost, a forsirao kolektiv, velike porodice, solidarnost i pokornost autoritetu. Ceo ZLD prožima religiozni duh, koji se najvidljivije izražava kod institucije braka. Takodje, on u najgori položaj stavlja ženu, koja nije cenjena kao ličnost, nije imala pravo odlučivanja i što je više zapostavljala sebe u interesu muža, dece i porodice, što je više muške dece rodila, to je u porodici bila više cenjena. Takvo diskriminativno tretiranje žena se smatra sastavnim delom "pogleda" na svet albanskog društva. U životu koji je ženi donosio malo zadovoljstva, a veoma mnogo patnje, frustracija, odbijanja i poniženja, jedini smisao življenja predstavljalo je radjanje i odgajanje dece. Medjutim, postavlja se pitanje da li je i koliko žena, zapostavljana, bez uticaja van porodice, slabo obrazovana i nepripremljena za život, sposobna za ulogu majke. Ako je ona prvi vaspitač dece, a pri tome je neuka, kako može da se očekuje obrazovanje i progres. Takodje se navodi da se žena smatra nosiocem, tj. čuvarem tradicionalnih vrednosti, iako su one okrenute protiv nje same. Na novitete žene gledaju sa velikim nepoverenjem i oprezom i prihvatiće ih jedino ako su sigurne da one neće biti odgovorne za ugrožavanje kontinuiteta tradicionalnog načina života i interesa srodnika.