Karakteristike vanbračnih rađanja u Srbiji u drugoj polovini 20. I početkom 21. veka

Apstrakt

Članak je posvećen analizi osnovnih karakteristika žena Srbije koje su rađale van braka i to s obzirom na najvažnija demografska, socioekonomska i etnička obeležja. Korišćeni su podaci demografske statistike, uglavnom za period od 1961. do 2008. godine.

Fertilne žene mlađe od 25 i starije od 40 godina znatno više učestvuju u vanbračnim nego u ukupnim rađanjima. Majka gotovo svakog drugog deteta rođenog van braka mlađa je od 25 godina. Više od polovine dece rođene van braka je prvog reda rođenja, ali se njihovo učešće smanjuje, dok se povećava učešće drugog, a naročito trećeg i višeg reda rođenja. Udeo vanbračnih rađanja je rastući kod svih žena bez obzira na njihov obrazovni nivo. Vanbračna rađanja su najčešća među ženama bez škole, a najređa kod žena sa fakultetskim obrazovanjem. Prema aktivnosti, najbrojnije su nezaposlene žene i izdržavane, koje imaju i znatno veće udele vanbračnih rađanja nego zaposlene žene. Sa etničkog aspekta, najčešća su vanbračna rađanja među Romkinjama, a udeo je stalno rastući (dostiže gotovo 90%). Postoje i naglašene regionalne razlike – zona visokog udela vanbračnog fertiliteta je na istoku Srbije, a zona niskog na zapadu centralnog dela Srbije. Udeo vanbračnih rađanja je manji u gradskim nego u ostalim naseljima, a u najvećim gradovima, uključujući i Beograd, je ispod proseka za Srbiju.

Pretpostavlja se da će u Srbiji buduća kretanja u domenu vanbračnih rađanja biti slična kao ranijih decenija, jer se ne radi o fenomenu vezanom za usvajanje novih vrednosti i normi, već prvenstveno o nastavku tendencija prisutnih u sredini sa tradicionalnim moralnim normama.