Kategorizacija etničkog identiteta u popisima stanovništva: između teorijskih shvatanja i statističke prakse
Bočna strana članka
Glavni sadržaj članka
Apstrakt
Brojni teorijski pristupi već više od pola veka naglašavaju opadanje značaja tradicionalnih elemenata etničkog identiteta, pa čak i njihovo iščezavanje u korist nadnacionalnih koncepata. Međutim, u praksi se kontinuirano dešavaju potpuno suprotni procesi, a svest o pripadnosti određenoj etničkoj grupi ne samo da je ostala važan deo ukupnog društvenog života, već i njen značaj u određenim okolnostima naglo raste. U tom smislu, u radu su razmatrani primeri Francuske i Srbije, u kojima su različiti teorijski koncepti etničkog identiteta proizveli dva različita pristupa etno-statističkoj popisnoj praksi. U svim popisima stanovništva Srbije od polovine XIX veka do danas centralno mesto su imala pitanja o statičnim etno-kulturnim kategorijama, veroispovesti i maternjem jeziku, dok je pitanje o nacionalnoj pripadnosti postavljano u svim sprovedenim popisima posle Drugog svetskog rata. Sa druge strane, iako ima najdužu tradiciju popisa u Evropi, zvanična etno-statistička evidencija stanovništva u Francuskoj je već duže vreme deter-minisana konstantnim odbijanjem etničke kategorizacije i izostankom pitanja o primarnim etničkim obeležjima stanovništva. Umesto toga, nadnacionalni koncept građanske pripadnosti je dobio centralno mesto, dok se u funkciji politike integracije imigranata u popisima postavlja i pitanje o državi rođenja. Ostaje dilema o odnosu preovlađujućih teorijskih koncepata etničkog identiteta i zvanične statističke prakse. Zato je u radu prikazan dvosmeran uticaj etno-statističke kategorizacije i stvarne etničke strukture, i otvoreno pitanje da li statistika konstruiše etničke identitete, ili etnički identiteti konstruišu zvaničnu statistiku.
Preuzimanja
Detalji članka
Centar za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka
Reference
BANTON, M. (1983). Racial and Ethnic Competition. Cambridge: Cambridge University Press.
BASHAM, R. & DE GROOT, D. (1977). Current approaches to the anthropology of urban and complex societies. American Anthropologist 79(2): 414‒440.
BLUM, A. (2002). Resistance to identity categorization in France. In I.D. Kertzer & D. Arel (Eds.), Census and Identity. The Politics of Race, Ethnicity, and Language in National Censuses (pp. 121‒147). Cambridge: Cambridge University Press.
BRASS, P. (1991). Ethnicity and Nationalism. Theory and Comparation. London: Sage Publications.
CHOPIN, I., FARKAS, L. & GERMAINE, C. (2014). Ethnic Origin and Disability Data Collection in Europe: Measuring Inequality – Combating Discrimination. New York: Open Society Foundations.
COLEMAN, D. (2012). The Changing Face of Europe. In A. J. Goldstone, P. E. Kaufmann & M. Duffy Toft (Eds.), Political Demography. How Population Changes Are Reshaping International Security and National Politics. New York: Oxford University Press.
ĐURIĆ, V., TANASKOVIĆ, D., VUKMIROVIĆ, D. & LAĐEVIĆ, P. (2014). Etnokonfesionalni i jezički mozaik Srbije. Beograd: Republički zavod za statistiku Srbije.
GEERTZ, C. (1963). The Integrative Revolution. Primordial Sentiments and Civil Politics in the New States. Old Societies, New States. New York: The Free Press.
GILLNER, E. (1983). Nationes and Nationalism. Oxford: Basil Blackwell.
GLAZER, N. & MOYNIHAN, D. (1975). Ethnicity, Theory and Experience. Cambridge: Harvard University Press.
HAYDEN, R. (1993). Constitutional Nationalism in the Formerly Yugoslav Republics. Washington: The University of Pittsburgh.
KERTZER, I. D. & AREL, D. (2002). Census, identity formation, and the struggle for political power. In I. D. Kertzer & D. Arel (Eds.), Census and Identity. The Politics of Race, Ethnicity, and Language in National Censuses (pp. 1‒42). Cambridge: Cambridge University Press.
KNEŽEVIĆ, A. (2007). Uticaj primene subjektivnog kriterijuma kao zvaničnog principa nacionalne identifikacije u popisima stanovništva na ispoljavanje romskog etničkog identiteta u Srbiji. Glasnik srpskog geografskog društva 87(1): 79‒88.
KNEŽEVIĆ, A. (2011). Metodološki problemi etnostatističke evidencije i etno-demografskih proučavanja stanovništva Srbije. Demografija 8: 129‒144.
KNEŽEVIĆ, A. (2012). Slovenians in Serbia. A Contribution to the Ethno-demographic Study. Annales ‒ Series Historia et Sociologia 22(1): 171‒186.
MRĐEN, S. (2002). Narodnost u popisima. Promjenljiva i nestalna kategorija. Stanovništvo 40(1‒4): 77‒103.
PETIT, V. (2013). Counting Populations, Understanding Societies ‒ Towards an Interpretative Demography. Dordrecht, Heidelberg, New York, London: Springer.
PETROVIĆ, E. (1989). Teorijske pretpostavke istraživanja etničkog identiteta. Zbornik radova Etnografskog instituta 20: 9‒14.
POUTIGNAT, P. & STREIFF-FENART, J. (1995). Theories de l`ethnicite. Paris: Presses universitaries de France.
PETROVIĆ, R. (1983). Dugoročne promene etničke strukture u SR Srbiji. Zbornik Filozofskog fakulteta 13(2): 132‒152.
RADOVANOVIĆ, S. (1995). Etnička struktura i maternji jezik stanovništva. Stanovništvo i domaćinstva SR Jugoslavije prema popisu 1991. Stanovništvo 47(1‒4): 185-216.
RADOVANOVIĆ, S. (1996). Mogućnost korišćenja statističke građe za analizu etnografskih i etnodemografskih procesa. Zbornik radova Geografskog instituta „Jovan Cvijić“ 46: 265‒273.
RADOVANOVIĆ, S. (2005). Dva veka popisne statistike u Srbiji. Demografija 2: 33-43.
RADOVANOVIĆ, S. (2007). Etnička struktura Kraljevine Jugoslavije u kontekstu nacionalne politike jugoslovenstva. Demografija 4: 129‒140.
RADOVANOVIĆ, S. & RADOVANOVIĆ, M. (1998). Muslimani u popisu stanovništva SR Jugoslavije 2001 ‒ predlog za klasifikaciju nacionalnosti. Statističar 22: 9‒18.
RIBIĆ, V. (2007). Srpski nacionalizam na kraju XX veka. U S. Nedeljković (ur.) Antropologija savremenosti, knj. 23 (str. 151‒171). Beograd: Etnološka biblioteka, Srpski geneaološki centar: Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
SARNA, D. (1978). From Immigrants to Ethnics: Toward a New Theory of “Ethnicization”. Ethnicity 5: 370‒378.
SHILS, E. (1957). Primordial, personal, sacred and civil ties. British Journal of Sociology 8: 13‒147.
SIMON, P. (2007). ‘Ethnic’ statistics and data protection in the Council of Europe countries. Thematic report of the “European Commission against Racism and Intolerance (ECRI)”. Strasbourg: Council of Europe.
SIMON, P. (2014). The Republican model: Myths of the governance of immigration and integration. In J. Hollifield, P. Orrenius, P. Martin (Eds.), Controlling immigration: A global perspective (pp. 72‒79). Stanford: Stanford University Press.
SIMON, P., PICHÉ, V. & GAGNON, A. (Eds.) (2015). Social Statistics and Ethnic Diversity. Cross-National Perspectives in Classifications and Identity Politics. Heidelberg, New York, Dordrecht, London: SpringerLink.com.
SIMON, S. (1999). Nationality and origins in French statistics: Ambiguous cate-gories. Population, an English Selection 11(1): 193–219.
SCHNAPPER, D. (2007). Qu’est-ce que l’intégration? Paris: Gallimard.
UNITED NATIONS (2006). Recommendations for the 2010 Censuses of Population and Housing. Conference of European Statisticians. New York, Geneva: United Nations.
VAN DEN BERGHE, P. (1981). The Ethnic Phenomenon. Conneticut: Greenwood press.
VLAHOVIĆ, P. (1982). Etnološki pristup proučavanju etnogeneze. Etnološke sveske 4: 58–72
VLAHOVIĆ, P. (1992). Etnos i etnogeneza u etnologiji – od lokalne zajednice do savremenih naroda i nacija. Etnos, etnogeneza i narodna kultura. Glasnik Etnografskog instituta SANU 41: 93–106.
VUKANOVIĆ, T. (1974). Etnogeneza Južnih Slovena. Vranje: Vranjski glasnik X.
YANCEY, W., ERICKSEN, E. & JULIANI, R. (1976). Emergent Ethnicity: A Review and Reformulation. American Sociological Association 41(3).
YANG, P. (2000). Ethnic Studies: Issues and Approaches. New York: State University of New York Press.