Rod i njegov uticaj na radno angažovanje i istraživačku produktivnost univerzitetskih nastavnika u Srbiji

Glavni sadržaj članka

Ivana Simić
https://orcid.org/0000-0002-2167-9791
Biljana Đorđević
https://orcid.org/0000-0001-7148-4821
Sandra Milanović Zbiljić
https://orcid.org/0000-0002-0582-045X

Apstrakt

U radu se ispituje uticaj roda na radno angažovanje i istraživačku produktivnost univerzitetskih nastavnika u Srbiji, uz analizu potencijalne medijatorske uloge radnog angažovanja u odnosu između roda i naučne produktivnosti. Istraživanje je utemeljeno na savremenim teorijskim pristupima i brojnim međunarodnim studijama koje ukazuju na postojanje rodnih nejednakosti u okviru akademskih karijera, a sprovedeno je na uzorku od 263 univerzitetska nastavnika sa četiri najveća državna univerziteta u Srbiji. Podaci su prikupljeni putem strukturisanog upitnika i analizirani su korišćenjem statističkog softvera SPSS (verzija 23). Radno angažovanje je mereno uz pomoć validirane skale UWES-9 (Utrecht Work Engagement Scale), dok je istraživačka produktivnost operacionalizovana brojem naučnih radova objavljenih u časopisima indeksiranim u relevantnim bazama. Za obradu podataka korišćeni su: deskriptivna statistika, t-testovi, korelaciona analiza i analiza medijacije putem PROCESS makro modela 4. Rezultati pokazuju da ne postoje statistički značajne razlike između muškaraca i žena ni u pogledu radnog angažovanja, ni u pogledu istraživačke produktivnosti. Muški univerzitetski nastavnici nemaju ni viši nivo radnog angažovanja, niti višu istraživačku produktivnost u poređenju sa svojim koleginicama. Međutim, utvrđena je pozitivna i statistički značajna, ali slaba korelacija, koja ukazuje da su angažovaniji univerzitetski nastavnici ujedno i produktivniji u naučnom smislu. Takođe, radno angažovanje jeste značajan prediktor produktivnosti, ali ne i medijator za uticaj roda na istraživačku produktivnost. Dobijene nalaze tumačimo u kontekstu višedecenijskog intenzivnog uključivanja žena u visoko obrazovanje, relativno razvijenog normativnog okvira koji promoviše jednakost, ali i izabranog metodološkog okvira. Ipak, odsustvo statistički značajnih razlika ne znači da su rodne nejednakosti u visokom obrazovanju u Srbiji iskorenjene. Potrebna su istraživanja koja bi uključila mlađe akademske kadrove, privatne visokoškolske ustanove i kvalitativne metode da bi se bolje razumeli svakodnevni izazovi zaposlenih u akademskoj zajednici. Dobijeni rezultati mogu poslužiti kao osnova za kreiranje institucionalnih i javnih politika u funkciji rodne ravnopravnosti u visokom obrazovanju u Srbiji, ali i jačanju akademskih kapaciteta univerziteta. Institucionalne mere mogu uključiti transparentne procedure zapošljavanja i napredovanja, redovno praćenje rodne zastupljenosti i ravnopravnosti na svim nivoima, inicijative za balans između privatnog i poslovnog života, kao i podsticanje radnog angažovanja i unapređenje istraživačke produktivnosti, kroz nagrađivanje, podršku profesionalnom i istraživačkom razvoju, pristup istraživačkim grantovima i međunarodnim mrežama. Javne politike mogu biti usmerene na unapređenje nacionalnih pravnih okvira za rodnu ravnopravnost, podsticanje ravnomerne zastupljenosti u istraživačkim projektima i akademskim komisijama, kao i podršku istraživanjima o suptilnijim oblicima nejednakosti koje nisu obuhvaćene kvantitativnim indikatorima. Ove proaktivne politike mogu doprineti očuvanju jednakih šansi i uslova za sve akademske radnike.

Preuzimanja

Podaci o preuzimanju još uvek nisu dostupni.

Detalji članka

Kako citirati
Simić, I., Đorđević, B., & Milanović Zbiljić, S. (2025). Rod i njegov uticaj na radno angažovanje i istraživačku produktivnost univerzitetskih nastavnika u Srbiji . Stanovništvo. https://doi.org/10.59954/stnv.697
Broj časopisa
Sekcija
Tematski broj "Stanovništvo, rodna ravnopravnost i javne politike"
Biografije autora

Ivana Simić, Ekonomski fakultet, Univerzitet u Nišu, Niš, Srbija

Redovni profesor

Biljana Đorđević, Ekonomski fakultet Univerziteta u Nišu, Niš, Srbija

Redovni profesor

Sandra Milanović Zbiljić, Ekonomski fakultet, Univerzitet u Nišu, Niš, Srbija

Asistent

Reference

Aiston, S. J., & Jung, J. (2015). Women academics and research productivity: an international comparison. Gender and Education, 27(3), 205-220. https://doi.org/10.1080/09540253.2015.1024617 DOI: https://doi.org/10.1080/09540253.2015.1024617

Astegiano, J., Sebastián-Gonzáles, E., & Castanho, C. T. (2019). Unravelling the gender productivity gap in science: a meta-analytical review. Royal Society Open Science, 6 (6). https://doi.org/10.1098/rsos.181566 DOI: https://doi.org/10.1098/rsos.181566

Babović, M., Drašković, B., & Popović, I. (2019). Rodne strukture, politike i kulture u organizacijama visokog obrazovanja: kvalitativno istraživanje na državnom i privatnom fakultetu u Beogradu. In: D. Vujadinović & Z. Antonijević, (Eds.), Rodna ravnopravnost u visokom obrazovanju: Koncepti, prakse i izazovi, (pp. 153-171). Novi Sad: Akademska knjiga.

Bakker, A. B., Schaufeli, W. B., Leiter, M. P., & Taris, T. W. (2008). Work engagement: An emerging concept in occupational health psychology. Work & Stress, 22(3), 187-200. http://dx.doi.org/10.1080/02678370802393649 DOI: https://doi.org/10.1080/02678370802393649

Banihani, M., Lewis, P., & Syed, J. (2013). Is work engagement gendered? Gender in Management: An International Journal, 28(7), 400 – 423. http://dx.doi.org/10.1108/GM-01-2013-0005 DOI: https://doi.org/10.1108/GM-01-2013-0005

Blagojević, M. (2009). Knowledge Production at the Semiperiphery: A Gender Perspective. Beograd: Institut za kriminološka i sociološka istraživanja.

Ćeriman, J., & Fiket, I. (2019). Razumevanje koncepta rodne ravnopravnosti u normativnom okviru visokog obrazovanja u Srbiji. In: D. Vujadinović & Z. Antonijević, (Eds.), Rodna ravnopravnost u visokom obrazovanju: Koncepti, prakse i izazovi, (pp. 101-120). Novi Sad: Akademska knjiga. https://rifdt.ifdt.bg.ac.rs/bitstream/handle/123456789/2640/Razumevanje_koncepta_rodne_ravnopravnost.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Chandel, P. (2023). Examining the level of work engagement among women faculties in higher education institutes. Asian Journal of Management and Commerce, 4(1), 26-33. https://www.allcommercejournal.com/article/138/4-1-8-652.pdf

Chen, Y., Gupta, A., & Hoshower, L. (2006). Factors that Motivate Business Faculty to Conduct Research: An Expectancy Theory Analysis. Journal of Education for Business, 81(4), 179-189. https://doi.org/10.3200/JOEB.81.4.179-189 DOI: https://doi.org/10.3200/JOEB.81.4.179-189

Crome, E., Meyer, L., Bosanquet, A., & Hughes, L. (2019). Improving engagement in an early career academic setting: can existing models guide early career academic support strategies? Higher Education Research & Development, 38(4), 717-732. https://doi.org/10.1080/07294360.2019.1576597 DOI: https://doi.org/10.1080/07294360.2019.1576597

Drew, E., & Canavan, S. (2020). The Gender-Sensitive University: A Contradiction in Terms? Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003001348

Dundar, H., & Lewis, D. R. (1998). Determinants of Research Productivity in Higher Education. Research in Higher Education, 39, 607–631. https://doi.org/10.1023/A:1018705823763 DOI: https://doi.org/10.1023/A:1018705823763

European Union (2006). Directive 2006/54/EC on the implementation of the principle of equal opportunities and equal treatment of men and women in matters of employment and occupation. https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2006/54/oj/eng

Fagan, C., & Teasdale, N. (2021). Women Professors across STEMM and Non-STEMM Disciplines: Navigating Gendered Spaces and Playing the Academic Game. Work, Employment and Society, 35(4), 774-792. https://doi.org/10.1177/0950017020916182 DOI: https://doi.org/10.1177/0950017020916182

Field, A. (2018). Discovering Statistics Using IBM SPSS Statistics (5th ed.). London: SAGE.

Górska, A. M. (2023). Gender and academic career development in Central and Eastern Europe. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003319504 DOI: https://doi.org/10.4324/9781003319504

Gulzar, S., & Teli, M. R. (2018). Gender and Work Engagement: A Study of Academic Staff in Higher Education. Arabian Journal of Business and Management, 8(2). https://www.hilarispublisher.com/open-access/gender-and-work-engagement-a-study-of-academic-staff-in-higher-education-2223-5833-1000346.pdf

Hanaysha, J. (2016). Improving employee productivity through work engagement: Empirical evidence from higher education sector. Management Science Letters, 6, 61–70. http://dx.doi.org/10.5267/j.msl.2015.11.006 DOI: https://doi.org/10.5267/j.msl.2015.11.006

Hayes, A. F., & Rockwood, N. J. (2017). Regression-based statistical mediation and moderation analysis in clinical research: Observations, recommendations, and implementation. Behaviour Research and Therapy, 98, 39-57. https://doi.org/10.1016/j.brat.2016.11.001 DOI: https://doi.org/10.1016/j.brat.2016.11.001

Heng, K., Hamid, M. O., & Khan, A. (2020). Factors influencing academics’ research engagement and productivity: A developing countries perspective. Issues in Educational Research, 30(3), 965-987. http://www.iier.org.au/iier30/heng.pdf

Inclusive Security and DCAF (2017). A Women’s Guide to Security Sector Reform: Training Curriculum. Washington, D.C.: Inclusive Security and DCAF. https://www.dcaf.ch/womens-guide-security-sector-reform-training-curriculum

Jalal, A. (2020). Research Productivity in Higher Education Environment. Journal of Higher Education Service Science and Management, 3(1). https://core.ac.uk/download/pdf/327128731.pdf

Ji, Y. (2021). Does Teacher Engagement Matter? Exploring Relationship Between Teachers’ Engagement in Professional Development and Teaching Practice. International Journal of TESOL Studies, 3(4), 42-60. https://doi.org/10.46451/ijts.2021.12.04 DOI: https://doi.org/10.46451/ijts.2021.12.04

Lazarević-Moravčević, M., Mosurović Ružičić, M., & Minović, J. (2023). Gender Inequality in Education and Science: The Case of Serbia. Journal of Women’s Entrepreneurship and Education, 3-4, 143-166. http://dx.doi.org/10.28934/jwee23.34.pp143-166 DOI: https://doi.org/10.28934/jwee23.34.pp143-166

Lee, Y., Kwon, K., Kim, W., & Cho, D. (2016). Work Engagement and Career: Proposing Research Agendas Through a Review of Literature. Human Resource Development Review, 15(1), 29-54. https://doi.org/10.1177/1534484316628356 DOI: https://doi.org/10.1177/1534484316628356

Lone, F. A., & Hussain, M. (2017). Gender Variations in Research Productivity: Insights from Scholarly Research. https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?params=/context/libphilprac/article/4799/&path_info=auto_convert.pdf

Lόpez-Cόzar, E. D., Orduna-Malea, E., & Martín-Martín, A. (2019). Google Scholar as a Data Source for Research Assessment. In: W. Glӓnzel, H. F. Moed, U. Schmoch, & M. Thelwall, (Eds.), Springer Handbook of Science and Technology indicators, (pp. 95-127), Springer Handbooks. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-02511-3_4 DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-02511-3_4

Manić, S., Joksimović, Lj., & Zarić, S. (2018). Vertical Segregation in Higher Education – The Case Study of the Republic of Serbia. Economic Horizons, 20(1), 3-14. http://doi.org/10.5937/ekonhor1801003M DOI: https://doi.org/10.5937/ekonhor1801003M

Morris, C., Hinton-Smith, T., Marvell, R., & Brayson, K. (2022). Gender back on the agenda in higher education: perspectives of academic staff in a contemporary UK case study. Journal of Gender Studies, 31(1), 101-113. https://doi.org/10.1080/09589236.2021.1952064 DOI: https://doi.org/10.1080/09589236.2021.1952064

Mott, H. (2022). Gender equality in higher education: maximising impacts. British Council. https://www.britishcouncil.org/sites/default/files/gender_equality_in_higher_education_executive_summary.pdf

Mӓhlck, P. (2003). Mapping Gender in Academic Workplaces: Ways of Reproducing Gender Inequality within The Discourse of Equality. Doctoral Theses at the Department of Sociology Umeå University. https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:142110/FULLTEXT01.pdf

Nacionalno telo za akreditaciju i obezbeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju (2025). Vodič kroz akreditovane visokoškolske ustanove i studijske programe u Republici Srbiji. https://www.nat.rs/vodic-za-studente/?script=cir

Nešić, A., Mitrović Veljković, S., Meško, M., & Bertnocel, T. (2020). Demographic Characteristics of Employees as Work Engagement Predictors: Case Study of Serbia. In: R. Pamfilie, V. Dinu, L. Tăchiciu, D. Pleșea & C. Vasiliu (Eds.), 6th BASIQ International Conference on New Trends in Sustainable Business and Consumption, (pp. 259-266). Messina, Italy, 4- 6 June 2020. Bucharest: ASE. https://conference.ase.ro/papers/2020/20036.pdf

Nguyen, Q. H. (2015). Factors Influencing the Research Productivity of Academics at the Research-Oriented University in Vietnam. Thesis (Professional Doctorate). Griffith University: School of Education and Professional Studies Arts, Education, and Law Group. http://dx.doi.org/10.25904/1912/1578

Petrušić, N., & Vujadinović, D. (2018). From gender blind to gender inclusive higher education in Serbia: Gender mainstreaming action plans. Sociologija, 60(1), 313-329. https://doi.org/10.2298/SOC1801313P DOI: https://doi.org/10.2298/SOC1801313P

Rosa, R., & Clavero, S. (2022). Gender equality in higher education and research. Journal of Gender Studies, 31(1), 1-7. https://doi.org/10.1080/09589236.2022.2007446 DOI: https://doi.org/10.1080/09589236.2022.2007446

Schaufeli, W. B. (2018). Work engagement in Europe: Relations with national economy, governance and culture. Organizational Dynamics, 47, 99-106. https://doi.org/10.1016/j.orgdyn.2018.01.003 DOI: https://doi.org/10.1016/j.orgdyn.2018.01.003

Schaufeli, W. B., Bakker, A. B., & Salanova, M. (2003). Utrecht work engagement scale-9. Educational and Psychological Measurement. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/t05561-000 DOI: https://doi.org/10.1037/t07164-000

Sharma, U., & Rajpurt, B. (2021). Work Engagement and Demographic Factors: A Study Among University Teachers. Journal of Commerce & Accounting Research, 10(1), 25-32. http://publishingindia.com/downloads/6230.pdf

Službeni glasnik RS (2006). Ustav Republike Srbije. Službeni glasnik Republike Srbije 98/2006, 115/2021. https://ustavni.sud.rs/ustav-rs-i-propisi/ustav-republike-srbije

Službeni glasnik RS (2009a). Zakon o ravnopravnosti polova. Službeni glasnik Republike Srbije 1/2009. https://pravno-informacioni-sistem.rs/eli/rep/sgrs/skupstina/zakon/2009/104/23/reg

Službeni glasnik RS (2009b). Zakon o zabrani diskriminacije. Službeni glasnik Republike Srbije 2/2009. https://pravno-informacioni-sistem.rs/eli/rep/sgrs/skupstina/zakon/2009/22/1/reg

Službeni glasnik RS (2016a). Nacionalna strategija za rodnu ravnopravnost za period od 2016. do 2020. godine sa akcionim planom za period od 2016. do 2018. godine. Službeni glasnik Republike Srbije 4/2016. https://www.mgsi.gov.rs/lat/dokumenti/nacionalna-strategija-za-rodnu-ravnopravnost-za-period-od-2016-do-2020-godine-sa-akcionim

Službeni glasnik RS (2016b). Strategija naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period od 2016. do 2020. godine – Istraživanja za inovacije. Službeni glasnik Republike Srbije, 25/2016. https://pravno-informacioni-sistem.rs/eli/rep/sgrs/vlada/strategija/2016/25/1

Službeni glasnik RS (2017). Zakon o visokom obrazovanju. Službeni glasnik Republike Srbije, 88/2017. https://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_visokom_obrazovanju.html

Službeni glasnik RS (2021). Strategija za sprečavanje i borbu protiv rodno zasnovanog nasilja prema ženama i nasilja u porodici za period 2021-2025. godine. Službeni glasnik Republike Srbije 47/2021. https://pravno-informacioni-sistem.rs/eli/rep/sgrs/vlada/strategija/2021/47/1/reg

Šobot, A. (2019). Rodna segregacija u visokom obrazovanju na primeru Srbije. In: D. Vujadinović & Z. Antonijević, (Eds.), Rodna ravnopravnost u visokom obrazovanju: Koncepti, prakse i izazovi, (pp. 121-134). Novi Sad: Akademska knjiga. http://iriss.idn.org.rs/374/

Sood, S., & Sharma, K. (2023). Authenticity and Work Engagement in Teachers: A Multigroup Analysis Based on Gender. Journal of Applied Structural Equation Modelling, 7(1), 73-94. https://jasemjournal.com/wp-content/uploads/2023/03/JASEM_7104.pdf DOI: https://doi.org/10.47263//JASEM.7(1)04

Stack, S. (2004). Gender, Children and Research Productivity. Research in Higher Education, 45(8), 891-920. https://doi.org/10.1007/s11162-004-5953-z DOI: https://doi.org/10.1007/s11162-004-5953-z

Statistical Office of the Republic of Serbia (2024). Visoko obrazovanje 2023/2024. Beograd: Republika Srbija, Republički zavod za statistiku. https://publikacije.stat.gov.rs/G2024/Pdf/G20246013.pdf

Tašner, V., & Antić Gaber, M. (2019). Educational meritocracy and gender equality in Slovene academia. In: D. Vujadinović & Z. Antonijević, (Eds.), Rodna ravnopravnost u visokom obrazovanju: Koncepti, prakse i izazovi, (pp. 75-86). Novi Sad: Akademska knjiga.

Telu, S., & Potnuru, R. K. G. (2024). Work engagement among higher education teachers: exploring the influence of human values and subjective well-being. International Journal of Productivity and Performance Management, 73(8), 2629-2649. https://doi.org/10.1108/IJPPM-07-2023-0385 DOI: https://doi.org/10.1108/IJPPM-07-2023-0385

Teodorescu, D. (2000). Correlates of faculty publication productivity: A cross-national analysis. Higher Education, 39(2), 201-222. https://doi.org/10.1023/A:1003901018634 DOI: https://doi.org/10.1023/A:1003901018634

Tshilongamulenzhe, M. C., & Takawira, N. (2015). Examining the Gender Influence on Employees’ Work Engagement within a South African University. Risk governance & control: financial markets & institutions, 5(2), 110-119. https://doi.org/10.22495/rgcv5i2c1art5 DOI: https://doi.org/10.22495/rgcv5i2c1art5

UNICEF (2017). Gender Equality: Glossary of Terms and Concepts. https://www.unicef.org/rosa/media/1761/file/Genderglossarytermsandconcepts.pdf

United Nations (1948). Universal Declaration of Human Rights. https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights

United Nations (1979). Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-elimination-all-forms-discrimination-against-women

United Nations (1995). Beijing Declaration and Platform for Action. https://www.un.org/womenwatch/daw/beijing/pdf/BDPfA%20E.pdf

United Nations (2010). The World’s Women 2010 Trends and Statistics. New York: United Nations. https://unstats.un.org/unsd/demographic/products/worldswomen/WW_full%20report_BW.pdf

United Nations (2015). Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. https://docs.un.org/en/A/RES/70/1

Vujadinović, D., Kovačević, Lj., Marinković, T., Krstić, I., & Davinić, M. (2020). Achieving Gender Equality at the University of Belgrade Faculty of Law: Research and Policy Study. Belgrade: University of Belgrade – Faculty of Law. https://lawgem.ius.bg.ac.rs/files/2021/02/Postizanje-rodne-ravnopravnosti-na-Pravnom-fakultetu-ENGLESKI.pdf

Webber, K. L. (2011). Measuring faculty productivity. In: J. C. Shin, R. K. Toutkoushian & U. Teichler (Eds.), University ranking: Theoretical basis, methodology and impacts on global higher education, (pp. 105-121). London: Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-1116-7_6 DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-007-1116-7_6

White, C. S., James, K., Burke, L. A., & Allen, R. S. (2012). What makes a “research star”? Factors influencing the research productivity of business faculty. International Journal of Productivity and Performance Management, 61(6), 584-602. https://doi.org/10.1108/17410401211249175 DOI: https://doi.org/10.1108/17410401211249175

World Bank Group & UNICEF (2022). Srbija: analiza ljudskih resursa u oblasti obrazovanja – dopunska beleška o visokom obrazovanju. https://www.unicef.org/serbia/media/23191/file/Analiza%20ljudskih%20resursa%20u%20oblasti%20visokog%20obrazovanja%20u%20Srbiji.pdf

Xie, Y., & Shauman, K. A. (1998). Sex differences in research productivity: New evidence about an old puzzle. American Sociological Review, 63(6), 847-870. http://www.jstor.org/stable/2657505?origin=JSTOR-pdf DOI: https://doi.org/10.2307/2657505

Žnidaršič, J., & Marič, M. (2021). Relationships between Work-Family Balance, Job Satisfaction, Life Satisfaction and Work Engagement among Higher Education Lecturers. Organizacija, 54, 227-237. https://doi.org/10.2478/orga-2021-0015 DOI: https://doi.org/10.2478/orga-2021-0015