Infertilitet i asistirane reproduktivne tehnologije u Srbiji
Bočna strana članka
Glavni sadržaj članka
Apstrakt
Neplodnost predstavlja jedan od ključnih izazova, kako na individualnom, tako i na makro-nivou. Pored demografskog aspekta, podrška ostvarivanju roditeljstva jeste i pitanje javnog zdravlja i poštovanja ljudskih prava. Cilj rada je da doprinese boljem razumevanju infertiliteta u Srbiji putem analize relevantnih politika i programa, epidemiologije ovog fenomena, odgovarajućeg modela zdravstvene zaštite i nalaza istraživanja. Primenjena je metodologija akcionog istraživanja, koja se zasniva na razmeni mišljenja između istraživača i učesnika o odabranim dokumentima, podacima i iskustvima iz prakse. U istraživanju su učestvovali autori ovog rada i petnaest poznavalaca ove oblasti iz redova donosilaca odluka, eksperata i predstavnika nevladinog sektora. Legalni okvir osmišljen je s namerom da odgovori na većinu modernih izazova u ovoj sferi. Osnovni problemi u njegovoj realizaciji jesu to što nije uspostavljen Državni registar neplodnosti i što ne funkcioniše proces donacije reproduktivnih ćelija. Takođe, treba razmotriti davanje saglasnosti za surogat materinstvo onda kada za to postoje medicinske indikacije. Od kraja 2006. godine Republički fond zdravstvenog osiguranja finansira Nacionalni program o lečenju neplodnosti postupcima biomedicinski potpomognute oplodnje. Poslednjih godina država pruža parovima ozbiljnu, ali nekritičku pomoć za lečenje neplodnosti, jer ne uzima u obzir ekspertsko mišljenje da ne treba dozvoliti neograničen broj pokušaja, posebno ne ženama u odmaklom životnom dobu. Podaci o učestalosti, vrsti i uzrocima neplodnosti nisu sastavni deo zdravstvene statistike i reprezentativnih istraživanja. Na osnovu nepotpunih podataka i mišljenja eksperata, kvalitet lečenja neplodnosti je na nivou razvijenih zemalja. Iz tih procena su izuzete trudnoće ostvarene donacijom reproduktivnih ćelija i surogat materinstvo, koji se realizuju van Srbije. Takođe, nedostaju istraživanja o različitim aspektima infertiliteta iz perspektive više naučnih disciplina. Nije jasno ni zašto je, uprkos značajnim mogućnostima za individualno rešavanje problema neplodnosti, relativno nizak udeo dece rođene zahvaljujući postupcima biomedicinski potpomognute oplodnje.
Preuzimanja
Detalji članka
Ovaj rad je pod Creative Commons Autorstvo-Nekomercijalno 4.0 Internacionalna licenca.
Centar za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka
Reference
Bjelica, A. (2017). Komparacija politika vantelesne oplodnje u Srbiji i drugim evropskim zemljama. Timočki medicinski glasnik, 42(4), 236-244.
Eurofound (2016). European Quality of Life Survey 2016 - Living and Working in Serbia. Retrieved from https://www.eurofound.europa.eu/el/country/serbia
Government of the Republic of Serbia (2018). Third National Report on Social Inclusion and Poverty Reduction in the Republic of Serbia. Belgrade: Government of the Republic of Serbia.
Government of the Republic of Serbia (2017). Serbia and Agenda 2030. Mapping the National Strategic Framework vis-a-vis the Sustainable Development Goals. Belgrade: Government of the Republic of Serbia - Republic Secretariat for Public Policies.
Ignjatović, T., & Mališić, A. (2021). Tri godine od usvajanja Programa bez očekivanih rezultata – Analiza primene Nacionalnog programa očuvanja i unapređenja seksualnog i reproduktivnog zdravlja građana Republike Srbije. Beograd: Autonomni ženski centar.
Inhorn, C. M., & Patrizio, P. (2015). Infertility Around the Globe: New Thinking on Gender, Reproductive Technologies and Global Movements in the 21st Century. Human Reproduction Update, 21(4), 411-426. doi: 10.1093/humupd/dmv016
Institut za javno zdravlje Srbije ,,Dr Milan Jovanović Batut” (2020). Izveštaj o zaraznim bolestima u Republici Srbiji za 2019. godinu. E – izdanje. Retrieved from https://www.batut.org.rs/download/izvestaji/Godisnji%20izvestaj%20o%20zaraznim%20bolestima%202019.pdf
Jovanović, R., & Rakonjac, V. (2020). Prikaz odnosa broja rođenih beba na teritoriji Republike Srbije u toku 2019. godine iz prirodnog začeća i postupaka BMPO. Glasnik, 12(37), 27-30.
Kričković Pele K., & Zotović, M. (2016). Motivacija za materinstvom kod žena u postupku vantelesne oplodnje. Teme, 40(2), 477-492.
Mitrović, V. (2014). Prokreativna etika brige u procesu vantelesne oplodnje u Srbiji: kultura davanja ili kriza altruizma? Тeme, 38(1), 193-211.
Nacionalni program očuvanja i unapređenja seksualnog i reproduktivnog zdravlja građana Republike Srbije (2017, December 30). Retrieved from from https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/vlada/uredba/2017/120/2/reg
Pison, G. (2019). The Population of the World 2019. Population and Societies, 569, 1-8.
Rašević, M. (2020). Motivisanje lica koja učestvuju u donošenju odluka za sprovođenje Strategije podsticanja rađanja i Agende 2030. Ujedinjenih nacija – Izveštaj. Beograd: Kabinet ministra bez porfelja zaduženog za demografiju i populacionu politiku.
Rašević, M. (2017). Low fertility in Serbia: new insight. In: V. Janeska & A. Lozanoska (Eds), The population of the Balkans at the dawn of the 21st century (pp 31–41). Fifth international conference of the Balkans demography, Ohrid, 21–24 October 2015. Skopje: Cyril and Methodius University in Skopje, Institute of Economics.
Rašević, M. (2015). Fertilitet ženskog stanovništva. In V. Nikitović (Ed.), Populacija Srbije početkom 21. veka (pp. 74-95). Beograd: Republički zavod za statistiku.
Rašević, M. & Sedlecki, K. (2016). Ka boljem razumevanju fenomena odlaganja rađanja u Srbiji. In N. Radunović (Ed.), Rađanje ili umiranje Srbije (pp. 146-155). Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
Reason, P., & Bradbury, H. (2012). Introduction. In P. Reason & H. Bradbury (Eds.), The SAGE Handbook of Action Research – Participative Inquiry and Practice (pp. 1-10). Second edition. London: Sage.
Republički fond za zdravstveno osiguranje (2021). Uputstvo za sprovođenje lečenja neplodnosti postupcima biomedicinski potpomognutog oplođenja (BMPO). Retrieved from https://www.rfzo.rs/download/vto/Novo%20-%20Uputstvo%20za%20sprovodjenje%20lecenja%20neplodnosti%20postupcima%20BMPO%2008.04.2021.pdf
Republički fond za zdravstveno osiguranje (2014). Lečenje neplodnosti postupcima biomedicinski potpomognutog začeća - preliminarni izveštaj. Retrieved from https://rfzo.rs/download/vto/Preliminarni%20Izvestaj%20o%20lecenju%20neplodnosti%20postupcima%20BMPO,010414.pdf
Sobotka, T. (2004). Postponement of Childbearing and Low Fertility in Europe. Amsterdam: Dutch University Press.
Statistical Office of the Republic of Serbia (2021a). The 2019 Serbian National Health Survey. Belgrade: Statistical Office of the Republic of Serbia.
Statistical Office of the Republic of Serbia (2021b). Statistical Database. Retrieved from https://data.stat.gov.rs/?languageCode=en-US
Statistical Office of the Republic of Serbia (2020). Demographic Yearbook 2019. Belgrade: Statistical Office of the Republic of Serbia.
Statistical Office of the Republic of Serbia (2013). 2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia – Marital Status. Belgrade: Statistical Office of the Republic of Serbia.
Strategija podsticanja rađanja (2018, March 16). Retrieved from https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/vlada/strategija/2018/25/1/reg
Šansa za roditeljstvo (2021a). Šansin vodič za VTO preko RFZO. Retrieved from https://sansazaroditeljstvo.org.rs/
Šansa za roditeljstvo (2021b). Istraživanja. Retrieved from https://sansazaroditeljstvo.org.rs/page/2/?s=istraživanja
Šansa za roditeljstvo (2021c). Koliko smo zadovoljni inostranim klinikama? Retrieved from https://sansazaroditeljstvo.org.rs/rezultati-istrazivanja-koliko-smo-zadovoljni-inostranim-klinikama/
Šansa za roditeljstvo (2020). Koliko smo zadovoljni VTO klinikama? Retrieved from https://sansazaroditeljstvo.org.rs/rezultati-istrazivanja-koliko-smo-zadovoljni-vto-klinikama/?fbclid=IwAR2nLkjHJXrWHZ_3XQ41yQOF4eleRmItMAzr2NHz5nIMxigZiX79ohm_YNg
Šansa za roditeljstvo (2019a). Prve konsultacije – problem u komunikaciji. Retrieved from https://sansazaroditeljstvo.org.rs/prve-konsultacije-problemi-u-komunikaciji/?fbclid=IwAR18nuf50FuML-VNPklfzu_HcKYkURe0dIdU4scC20WtbxWXtCQoa-8T5_M
Šansa za roditelijstvo (2019b). Donacija – potrebe pacijenata u Srbiji. Retrieved from https://sansazaroditeljstvo.org.rs/donacija-potrebe-pacijenata-u-srbiji/?fbclid=IwAR0cik0UEsfWhnBYXY9jJbSMcAfrZ1DSmbYH1cS5ife4ObDTCD4VZ07DNuA
Šansa za roditeljstvo (2018). Šta je to VTO? Retrieved from https://sansazaroditeljstvo.org.rs/rezultati-ankete-sta-je-vto/
Tinjić S, Abazović D, Ljubić D, Vojvodić D, Božanović T, Ibrišimović M … Ljubić, A. (2021). Influence of Autologous In Vitro Activation of Ovaries by Stem Cells and Growth Factors on Endocrine and Reproductive Function of Patients with Ovarian Insufficiency – A Clinical Trial Study. International Journal of Fertility and Sterility, 15(3), 178-188. doi: 10.22074/IJFS.2020.134678.
United Nations (2015). Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development. New York: United Nations. Retrieved from https://sustainabledevelopment.un.org/
Veljković, N., Lekić, D., Stojanović, Z., Redžić, N., Jovanović, M., Perunović Ćulić, T., … Dimić, B. (2019). Environment in Serbia: 2004-2019. Extended Summary. Belgrade: Government of the Republic of Serbia - Ministry of Environmental Protection - Environmental Protection Agency.
Wyns, C., Bergh, C., Calhaz-Jorge, C., De Geyter, Ch., Kupka, M.S., Motrenko, T., … Goossens, V. (2020). ART in Europe, 2016: results generated from European registries by ESHRE. Human Reproduction Open, 3 (2020), hoaa032. doi:10.1093/hropen/hoaa032
Zakon o biomedicinski potpomognutoj oplodnji (2017, December 17). Retrieved from https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/skupstina/zakon/2017/40/1
Zakon o zdravstvenoj zaštiti (2019, April 3). Retrieved from https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/skupstina/zakon/2019/25/2/reg/
Živojinović, D. (2012). Princip jednakosti i pravo na asistiranu prokreaciju. Stanovništvo, 50(1), 69-87.