Da li starenje stanovništva utiče na inflaciju?

Apstrakt

Savremeno društvo karakterišu različiti demografski procesi, poput stalnog smanjenja broja rođene dece i starenja stanovništva u razvijenim zemljama, što je posledica složenih bioloških, socioloških, ekonomskih i drugih faktora. Demografske promene u svetu predstavljaju jedan od najznačajnijih dugoročnih izazova sa kojima će se suočiti sve zemlje na globalnom nivou, a koje će imati ozbiljne posledice na ekonomiju i inflaciju, čijem proučavanju je posvećeno malo pažnje, i u teorijskom i u empirijskom smislu. Najvažniji pokazatelji promene demografske strukture stanovništva su očekivani životni vek i učešće stanovništva starijeg od 65 godina, pre svega zato što je došlo do povećanja očekivanog životnog veka i povećanja stope učešća stanovništva starog 65 i više godina u ukupnoj populaciji u odnosu na prethodne periode. Shodno značaju koji starenje ima za sociološka i politička kretanja, ali i za ekonomska kretanja, cilj rada je ispitivnje uticaja starenja stanovništva na inflaciju, na primeru zemalja Evropske monetarne unije (EMU). U radu su korišćeni podaci od 1970. do 2016. godine. Model zasnovan na autoregresivnom rasporedu docnji, odnosno ARDL (AutoRegressive Distributed Lag) model je korišćen za ispitivanje kratkoročne i dugoročne veze između starenja stanovništva i inflacije. Rezultati istraživanja su pokazali negativnu vezu između starenja stanovništva i inflacije u kratkom roku i pozitivnu vezu u dugom roku. Kratkoročno gledano, starenje stanovništva smanjuje potrošnju jer stariji ljudi, uglavnom u penziji, imaju niža primanja od radno sposobnog stanovništva. Oni prilagođavaju svoju potrošnju trenutnom statusu, a takođe ostvaruju i izvesnu štednju radi predostrožnosti zbog neočekivnih događaja u budućnosti (precautionary saving). To je razlog zašto postoji kratkoročni negativni odnos između starenja stanovništva i inflacije, odnosno starenje stanovništva smanjuje inflaciju u kratkom roku. Dugoročno gledano, potrošnja stanovništva je stabilna (hipoteza životnog ciklusa, koja se odnosi na potrošnju/life-cycle hypothesis) sa tendencijom povećanja zbog međugeneracijskog porasta produktivnosti, što upućuje na blagi rast potrošnje koji utiče na porast cena i inflaciju. Na osnovu ovoga može se zaključiti da starenje, koje se manifestuje, pre svega kroz povećanje učešća populacije iznad 65. godine u ukupnoj populaciji, dugoročno povećava cene i samim tim dovodi do inflacije. Rezultati istraživanja pokazuju da kreatori ekonomske politike treba da obrate pažnju na efekte starenja stanovništva na inflaciju i usvoje odgovarajuće mere i politike koje će ublažiti uticaj starenja stanovništva na inflaciju i ekonomski razvoj. Ove mere i politike moraju da povećaju obim radno sposobnog i mladog stanovništva i podstaknu zapošljavanje. Manje učešće starog stanovištva u populaciji može da utiče na smanjenje inflacije u dugom roku. Takođe, porast radno-sposobnog stanovništva, koje je uz to i stvarno zaposleno, generator je povećanja ponude, što može dugoročno da smanji inflaciju u jednoj ekonomiji.