Međugeneracijska solidarnost u staranju – slučaj Srbije
Bočna strana članka
Glavni sadržaj članka
Apstrakt
U radu se raspravlja o međugeneracijskoj solidarnosti u staranju iz ugla žena – majki kao glavnih aktera u ovom kompleksnom domenu. Analiza je smeštena u sociodemografski kontekst veoma niskog rađanja, negativnog prirodnog prirašaja, depopulacije i poodmaklog starenja, a u uslovima snažnog familizma. Dva oblika staranja su analizirana: briga o deci i o roditeljima u starosti. Sprovedeno je kvalitativno istraživanje u dva grada u Srbiji – Beogradu i Kraljevu, uključujući urbani deo i ostala naselja, odnosno centar grada i periferiju. Metodološki je primenjena studija slučaja, zasnovana na intervjuima i posmatranju. Osnovni cilj je bio da se osvetli neformalna podrška u roditeljstvu, polazeći od odgovora na sledeća tri pitanja: ko, šta i zašto. Dobijeni rezultati su potvrdili početne pretpostavke autorki da se majke, odnosno roditelji, snažno oslanjaju na babe i dede, posebno majke sa majčine strane. Pomoć baba i deda je ocenjena kao svakodnevna, velika i iscrpljujuća. Ispitanice/majke, međutim, smatraju da briga o unucima popravlja kvalitet života babama i dedama, te da im olakšava i ulepšava starenje. Mada u uzorku nije bila prisutna aktuelna praksa brige o starima u većoj meri, jer je većina roditelja još uvek bila vitalna, ispitanice su iskazale svoje relevantne stavove po ovom pitanju. Ponovo, sasvim u skladu sa očekivanjima autorki, briga o starima se pokazala kao važan sastavni deo porodičnog života. Analiza empirijske evidencije pokazuje da je razlog tome u snažnoj međugeneracijskoj solidarnosti zasnovanoj na srodstvu, koja kao takva oblikuje i stavove i ponašanja. O starima će se, onda kada to bude potrebno, starati njihovi potomci, jer je to normalno, prirodno, podrazumevano, i izraz je velike zahvalnosti i ljubavi. Veoma mali broj ispitanica se zalaže za institucionalna rešenja (domove za stare) i to samo ukoliko stari nisu u stanju da se sami brinu o sebi ili ako bude mnogo starih lica u užoj i široj porodici kojima je potrebna stalna briga i nega.
Preuzimanja
Detalji članka
Centar za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka
Reference
Aronson, J., & Neysmith, S. M. (1997). The retreat of the state and long-term care provision: implications for frail elderly people, unpaid family carers and paid home care workers. Studies in Political Economy, 53(1), 37-66. https://doi.org/10.1080/19187033.1997.11675315
Avramov, D., & Maskova, M. (2004). Active ageing in Europe. Population Studies 40. Brussels: Council of Europe Publishing.
Babović, M. (2020). Ko plaća cenu neplaćenog kućnog rada i kako se prema tom pitanju odnose evropska i domaća levica? Antropologija, 20(1-2), 133-152.
Bartha, A., & Zentai, V. (2020). Long-term care and gender equality: fuzzy-set ideal types of care regimes in Europe. Social Inclusion, 8(4), 92–102. https://doi.org/10.17645/si.v8i4.2956
Becker, O. A., & Steinbach, A. (2012). Relations between grandparents and grandchildren in the context of the family system. Comparative Population Studies, 37(3-4), 543-566. https://doi.org/10.12765/CPoS-2012-06
Bettio, F., & Plantenga, J. (2004). Comparing care regimes in Europe. Feminist Economics, 10(1), 85-113. https://doi.org/10.1080/1354570042000198245
Blagojević, M. (1997). Roditeljstvo i fertilitet. Srbija devedesetih. Beograd: Institut za siociološka istraživanja Filozofskog fakulteta.
Blagojević Hjuson, M. (2014). Transformation of parenthood: The semiperipheral perspective. Sociologija, 56(4): 383-402. https://doi.org/10.2298/SOC1404383B
Bobić, M. (2019). Sociodemographic profile of homeless in Serbia. Sociološki pregled, 53(4), 1468-1476. https://doi.org/10.5937/socpreg53-23495
Bobić, M., & Dragišić Labaš, S. (2020). O udovicama ili o jednoj društvenoj nepravdi. Beograd: Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu i Službeni glasnik. https://isi.f.bg.ac.rs/o-udovicama-ili-o-jednoj-drustvenoj-nepravdi/
Bobić, M., & Vesković Anđelković, M. (2018). Socio-psychological cost of childbearing in Serbia and political response. Zbornik Matice srpske za društvene nauke, 167, 345-355. https://doi.org/10.2298/ZMSDN1867345B
Bouget, D., Spasova, S., & Vanhercke, B. (2016). Work-life balance measures for persons of working age with dependent relatives in Europe. A study of national policies. Brussels: European Commission.
Castagnaro, C., & Cagiano de Azevedo, R. (2013). Ageing and counter ageing in the Italian censuses. Rivista Italiana di Economia Demografia e Statistica, 67(2), 21-31.
Di Gessa, G., Zaninotto, P., & Glaser, K. (2020). Looking after grandchildren: gender differences in “when”, “what” and “why”: Evidence from the English longitudinal study of ageing, 43(53), 1545-1562. https://doi.org/10.4054/DemRes.2020.43.53
Gnjatović Stojilković, J. (2018). Teorijsko – metodološka preispitivanja fenomena demografskog starenja u Srbiji (Doctoral dissertation). Beograd: Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu.
Hughson, M. (2015). Mnogo odgovornosti, premalo podrške: Sami roditelji na Zapadnom Balkanu. Beograd: Institut za kriminiloška i sociološka istraživanja.
Ignjatović, S. (2009). Recent problems in research on transition to adulthood: country focus Serbia. Stanovništvo, 47(1), 7-22. https://doi.org/10.2298/STNV0901007I
Lukić, V., & Stojilković Gnjatović, J. (2019). Ageing in Serbia: perceptions and experiences of nursing home residents. Sociološki pregled, 53(3), 1271-1292. http://dx.doi.org/10.5937%2Fsocpreg53-21572
Luppi, F., Arpino, B., & Rosina, A. (2020). The impact of COVID-19 on fertility plans in Italy, Germany, France, Spain, and the United Kingdom. Demographic Research 43(47), 1399–1412. https://doi.org/10.4054/DemRes.2020.43.47
Matković, G. (2012). Long-term care of the elderly – current status, policies and dilemmas. Stanovništvo, 50(1), 1-18. https://doi.org/10.2298/STNV1201001M
Matković, G. (2017). Država blagostanja u zemljama Zapadnog Balkana. Izazovi i opcije. Beograd: Centar za socijalnu politiku. Retrieved from http://csp.org.rs/sr/assets/publications/files/Drzava_blagostanja_u_zemljama_Zapadnog_Balkana_Programsko_stanoviste.pdf
Matković, G. (2019). The welfare state in Western Balkan Countries: challenges and options. Stanovništvo, 57(1): 27-52. https://doi.org/10.2298/STNV190624004M
Milić, A. (2004). Transformacija porodice i domaćinstva – zastoj i strategija preživljavanja. In A. Milić (Ed.), Društvena transformacija i strategije društvenih grupa: svakodnevica Srbije na početku trećeg milenijuma (pp. 317-347). Beograd: Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta.
Milić, A., Tomanović, S., Ljubičić, M., Sekulić, N., Bobić, M., Miletić-Stepanović, V., & Stanojević, D. (2010). Vreme porodica. Sociološka studija o porodičnoj transformaciji u savremenoj Srbiji. Beograd: Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta i Čigoja štampa.
Mirić, N. (2018). Increase in the completed cohort fertility of high-educated women - a focus in the creation of population policy in Serbia. Zbornik Matice srpske za društvene nauke, 167, 409-419. https://doi.org/10.2298/ZMSDN1867409M
Statistical Office of the Republic of Serbia (2019a). Demographic yearbook 2018. Belgrade: Statistical Office of the Republic of Serbia. Retrieved from https://publikacije.stat.gov.rs/G2019/PdfE/G201914016.pdf
Statistical Office of the Republic of Serbia (2019b). Statistical pocketbook of the Republic of Serbia 2019. Belgrade: Statistical Office of the Republic of Serbia, Belgrade. Retrieved from http://publikacije.stat.gov.rs/G2019/PdfE/G201917012.pdf
Rašević, M. (2010). On ageing and old age in Serbia. Zbornik Matice Srpske za društvene nauke, 131, 199-209. https://doi.org/10.2298/ZMSDN1031199R
Schoenmackers, R., & Kotowska, I. (2005). Population Ageing and its Challenges to Social Policy, Population Studies, 50. Brussels: Council of Europe Publishing.
Stanojević, D. (2018). Novo očinstvo u Srbiji. Sociološka studija o praksama i identitetima očeva. Beograd: Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu.
Tomanović, S. (2017). Roditeljstvo između familizma i individualizacije: primer Srbije. In S. Ignjatović & A. Bošković (Eds.), Individualizam (pp. 162-182). Beograd: Institut društvenih nauka. Retrieved from https://www.idn.org.rs/biblioteka/Individualizam.pdf
Tomanović, S., Ljubičić, M., & Stanojević, D. (2014). Jednoroditeljske porodice u Srbiji. Beograd: Institut za sociološka istraživanja, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu. Retrieved from https://isi.f.bg.ac.rs/wp-content/uploads/2019/04/Smiljka-Tomanovic_Milana-Ljubicic_Dragan-Stanojevic-Jednoroditeljske_porodice_studija-libre.pdf
Tomanović, S., Stanojević, D., & Ljubičić, M. (2016). Postajanje roditeljem u Srbiji. Sociološko istraživanje tranzicije u roditeljstvo. Beograd: Institut za sociološka istraživanja, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu. Retrieved from https://isi.f.bg.ac.rs/wp-content/uploads/2019/04/Smiljka-Tomanovic-Milana-Ljubicic-Dragan-Stanojevic_Postajanje-roditeljem.pdf
Walther, A. (2006). Regimes of Youth Transitions. Choice, flexibility and security in young people’s experiences across different European contexts. Youth, 14(2), 119-139. https://doi.org/10.1177/1103308806062737