Dominantne predstave o starosti

Apstrakt

Savremeno razvijeno društvo, uprkos činjenici da konstantno i intenzivno stari, odlikuje se duboko ukorenjenim brojnim negativnim stereotipima o starim ljudima i starosti kao životnom dobu.

Pručavanje dominantnih predstava o starosti beogradske populacije uzima u obzir kako univerzalni karakter negativnog konotiranja starosti, tako i konkretan nepovoljan društveni kontekst.

Delikatna problematika stereotipa o starosti i starima analizirana je pretežno indirektno, preko pitanja o početku starosti, prednostima i teškoćama sa kojima se suočavamo tokom starenja, prvom subjektivnom svesnom susretu sa sopstvenim starenjem, konceptom idealne starosti, promenama osobina ličnosti kao i direktno preko pitanja o dominantnim negativnim predstavama koje preovlađuju o starim ljudima u našoj sredini.

Starenje se u beogradskoj sredini najčešće poistovećuje sa bolešću i sa opadanjem fizičkih potencijala, ali se pojavljuju i brojne druge negativne kvalifikacije starosti. Rezultati istraživanja ukazuju na izražen ambivalentan stav prema starenju, na različito doživljavanje sopstvene od starosti drugih ljudi, na različito tretiranje starosti među polovima i na očiglednu averziju prema starim ljudima. To je i očekivano, s obzirom na činjenicu da se življenje i starenje danas odvijaju pod agresivnim uticajem savremene masovne kulture koja afirmiše kao dominantne vrednosti mladost, lepotu, fizičku snagu, zdravlje, dakle sve ono što je suprotno od starenja i starosti. S druge strane, naše društvo se danas, kao i u bliskoj prošlosti, suočava sa izuzetnim političkim, ekonomskim i kulturnim teškoćama koje dovode do specifičnih problema kod različitih starosnih grupa, kao i do snižavanja nivoa međusobne trpeljivosti i tolerancije. Atmosfera zaoštravanja starih i pojave novih antagonizama prouzrokuje i intenziviranje međugeneracijskog nerazumevanja i udaljavanja i stvara povoljnu klimu za održavanje različitih predrasuda, pa i onih prema starenju.

I dok su predrasude same po sebi univerzalna socijalno-psihološka kategorija, predrasude o starosti razlikuju se od ostalih po jednoj posebnoj i veoma značajnoj karakteristici – njima se podsvesno prikrivaju neki iskonski strahovi i u njima potiskuju neka osnovna pitanja smisla ljudske egzistencije, pa je negativno konotiranje starosti upravo kolektivno bežanje od tih problema.