Razvoj reprogenetike i njeni demografski aspekti

Apstrakt

Razvoj reprogenetike u poslednje dve decenije 20. veka uveo nas je u novo doba reprodukcije. U radu se daje pregled osnovnih vidova reprogenetike u njenom širem značenju, tj. različiti oblici asistiranih reproduktivnih tehnologija (ART) koji podrazumevaju manipulaciju jajnom ćelijom van tela žene. Razvoj reprogenetike se dokumentuje dostupnim kvantitativnim pokazateljima o broju i uspešnosti ART procedura u razvijenom svetu, na početku 21. veka. Od 1978. godine, kada je uz pomoć vantelesne oplodnje rođena jedna beba, broj rođenja je dostigao takav nivo da u ukupnom broju rođenja participira sa 1%, a u pojedinim zemljama i preko 3%. S obzirom da postojeća dokumentacija nije potpuna, kao i da njom nisu obuhvaćeni svi oblici veštačke reprodukcije, realni značaj potpomognute oplodnje je još veći i dobija demografsku signifikantnost. Stoga se u radu ukazuje na postojeće i potencijalne uticaje razvoja ART na demografski razvitak, odnosno ukazuje se na pojedine demografske aspekte ovog fenomena. Poentiraju se: uticaj na nivo fertiliteta, menjanje neposrednih faktora fertiliteta, uticaj na nivo mortinataliteta i mortaliteta odojčadi, novo poimanje kontrole rađanja, mogućnost uticaja na biološke strukture, menjanje osnova braka i porodice. Perspektive razvoja reprogenetike stavljaju se u kontekst bioetičkih rasprava i daju osnovne naznake etičkih dilema vezanih za asistirane reprodukcije. Njihovo rešavanje definiše obim primene novih reproduktivnih tehnologija u budućnosti.