Prilog izučavanju uticaja turizma na demografski razvitak

Apstrakt

Značaj koji je razvoj turizma imao za privredni i demografski oporavak pojedinih područja, stvorio mu je imidž razvojnog katalizatora. Stoga se često u strategijama revitalizacije depopulacionih i pasivnih krajeva, turizam navodi kao delatnost koja će pospešiti razvoj, uspešno valorizovati postojeće prirodne, kulturne i demografske potencijale. Ovakav "ključ" je uglavnom prisutan u odsustvu drugih razvojnih resursa, jer turizam vrednuje ono što je za druge privredne grane nebitno (pejsažne karakteristike, etno nasleđe, autentičnost narodnog graditeljstva, itd.). Pri tom se teže procenjuje kakve oblike turizma treba razvijati u depopulacionim krajevima i kakve privredne i demografske efekte treba očekivati. Pored uspešnih primera, postoje i oni koje govore o neracionalnim inicijativama i nikad završenim projektima.

U ovom radu se kroz nekoliko bitnih elemenata demografskog razvitka pokušava otkriti koje su njegove najlogičnije sprege sa razvojem turizma. Tako su izdvojeni: ukupna dinamika stanovništva, migracije stanovništva, strukture stanovništva i promene u domaćinstvima, jer se u njima najbolje oslikavaju direktna, ali i posredna multiplikativna dejstva turizma. Istraživanje je osim teorijskometodološke osnove, potkrepljeno odabranim primerima, zasnovano na rezultatima intervjua i demografske analize.

Efekti nisu univerzalni i zavise od područja gde se razvijaju, vrste i stepena razvijenosti turizma, zatečenog demografskog stanja, kao i nivoa istraživanja, jer globalni i lokalni efekti ne moraju biti jednosmerni. Porast stanovništva izazvan razvojem turizma se ostvaruje zahvaljujući migratornoj komponenti, ali su efekti najočigledniji na nivou turističkih regija i turističkih centara unutar njih, dok se u pojedinim mestima sa turističkom funkcijom može zapaziti i suprotan proces. Stepen razvijenosti turizma i stav društva prema razvoju turizma određuju osećaj perspektivnosti koji je okosnica u motivaciji za preseljenje. Najneposredniji efekti se ogledaju u granskom prestrukturiranju aktivnog stanovništva i dominaciji tercijarnih delatnosti. Povećava se aktivnost ženskog stanovništva, kao i njihovo angažovanje u okviru domaćinstava, u kojima se sublimiraju najraznovrsnija dejstva faktorskog delovanja turizma.

Ovakvi efekti nisu mogući kada je u pitanju "turizam malih dimenzija" koji je najadekvatniji depopulacionim krajevima. Oni se najviše ogledaju u jačanju ekonomskih i socijalnih funkcija domaćinstava i ojačavanju lokalne privrede i domaće radinosti, što može dovesti do smanjivanja depopulacije.