Stavovi i ponašanje žena na Kosovu i Metohiji relevantni za populacionu politiku

Apstrakt

Potreba za dubinskim istraživanjima fenomena rađanja na Kosovu i Metohiji proizilazi iz činjenice da se raspoloživa znanja zasnivaju gotovo isključivo na podacima popisa stanovništva (poslednji put izvršen za celo područje pokrajine 1981. godine), vitalnoj statistici (pouzdani podaci su raspoloživi zaključno sa 1989. godinom) i dvema reprezentativnim anketama (sprovedenim 1970. i 1976. godine). Šira znanja о fertilitetu i reprodukciji stanovništva su neophodna za formulisanje mera populacione politike, za kojom već duže vremena postoji objektivna potreba. Februara 1998. godine је sprovedeno probno anketno istraživanje na uzorku od 116 zena koje su se porodile u tri tipa porodilišta na Kosovu i Metohiji. I pored metodoloških ograničenja uzorka u pogledu veličine i načina izbora posmatranih jedinica dobijena је zadovoljavajuća struktura osnovnih socijalnih i demografskih obeležja ispitanica na osnovu poređenja sa podacima vitalne statistike za 1989. i 1994. godinu. U оvоm radu razmatrani su stavovi i ponašanje žena relevantni za populacionu politiku, jer omogućavaju procenu elemenata njene receptorne osnove odnosno dinamike u primeni pojedinih mera saglasno stepenu razvijenosti potreba žena u reproduktivnom ponašanju konkretne populacije. Analiza rezultata ukazuje na dominaciju, ali i proces transformacije tradicionalnog reproduktivnog ponašanja i položaja žene. Na nivou vrednosnih stavova i poželjnih situacija primetan је veći nivo modifikacije i сераnја tradicionalnih okvira. Međutim, čak, i u domenu vrednosnih sudova mogu se uočiti razlike u stepenu otvorenosti ka promeni, koji је znatno izraženiji u stavovima opštijeg karaktera no u stavovima koji se tiču elemenata bliskih životnom iskustvu ispitanica. То, naravno, uslovljava i određeni stepen nekonzistentnosti i ambivalentnosti u iskazima ispitanica posve karakterističnog za tranzicione situacije, koji se neminovno odražava i na protivrečnosti u domenu ponašanja i pravce mera populacione politike. То bi, s jedne strane olakšalo realizaciju već formiranih potreba а sa druge strane, posebno pratećim edukativnim sadržajima, ubrzalo proces njihove transformacije u oblasti reproduktivnog ponašanja i položaja žene. Drugim recima, saglasno utvrđenom stepenu razvijenosti potreba ispitanica najurgentnije se postavlja zahtev za sprovođenjem programa za planiranje porodice koji bi uslovio i brzu transformaciju ekonomske i psihološke cene roditeljstva kao društvene uloge zene, otvarajući značaj ostalih mera populacione politike.