Voljna sterilizacija u Srbiji: nezadovoljena potreba?

Apstrakt

Da li se voljna sterilizacija kao metod kontrole radjanja prihvata u Srbiji?  To je svakako pitanje koje se nameće za istraživanje, nezavisno što voljna sterilizacija nije ni dostupna niti se promoviše. Pre svega zbog toga što nema razumevanja u socijalnoj i političkoj sferi za legalizaciju voljne sterilizacije kao vida prevencije začeća i pored toga što postoje jasne potrebe za ovaj, prvi, korak. To su: saznanje da je voljna sterilizacija efikasan i bezbedan metod kontrole radjanja, poštovanje osnovnih ljudskih kao i seksualnih i reproduktivnih prava, raširenost sterilizacije kao vida kontrole radjanja medju stanovništvom i razvijenih zemalja i zemalja u razvoju i epidemiološka rasprostranjenost ponovljenih namernih prekida trudnoće u Srbiji. Otuda bi individualno prepoznavanje prednosti oslanjanja na voljnu sterilizaciju, u atmosferi koja nije podsticajna, svakako predstavljao još jedan argument više da se omogući  parovima da preveniraju začeće putem okluzije jajovoda odnosno vazektomije.

U nemogućnosti da se sprovede reprezentativno istraživanje medju populacijom žena i muškaraca koji su na riziku za začeće, pokušano je da se odgovor na postavljeno pitanje dobije medju ženama koje su se odlučile da namerno prekinu trudnoću. To je učinjeno iz najmanje dva razloga. Prvi razlog je što su žene sa indukovanim abortusom u reproduktivnoj istoriji ciljna grupa za voljnu sterilizaciju. Drugi razlog se bazira na pretpostavci da donošenju odluke o namernom prekidu trudnoće prethodi preispi-tivanje ranije usvojene strategije vezane za decu, radjanje i prevenciju začeća i otuda je njena racionalna komponenta više otkrivena i time lakše merljiva. Istraživanje je sprovedeno u Ginekološko-akušerskoj klinici "Narodni front" u Beogradu od 21. januara do 1. marta 2002. godine i obuhvatilo je 296 žena. Poredjenjem socijalnih i demografskih obeležja ispitanica kao i važnih dogadjaja u njihovoj reproduktivnoj istoriji sa strukturnim karakteristikama ukupne populacije žena iste starosti i pariteta koje prekidaju trudnoću potvrdilo je reprezentativnost uzorka i otuda je omogućilo uopštavanje rezultata.

Rezultati  pokazuju da se jasno izdvaja ciljna grupa koja bi se opredelila za sterilizaciju kao kontraceptivni metod. Ne samo da više od polovine anketiranih žena koje namerno prekida trudnoću smatra da voljna sterilizacija kao metoda kontracepcije treba da bude dostupna u Srbiji, već, takodje, veliki broj anketiranih žena, gotovo polovina ispitanica, bi se podvrgao voljnoj sterilizaciji pošto rodi željeni broj dece i kada bi bio uveren da sterilizacija ne utiče za zdravlje, polnu moć, niti kvalitet seksualnog života. Mladje žene, ispitanice sa srednjim obrazovanjem, one koje su rodile željeni broj dece, kao i žene koje imaju dobar odnos sa partnerom, a suočile su se sa velikim brojem namernih prekida trudnoće, odnosno koje žele da koriste kontracepciju u budućnosti, otvorenije su za okluziju jajovoda. Razlozi individualnog neprihvatanja, odnosno neodredjenog stava prema sterilizaciji kao metodi kontracepcije, pokazuju da se mnogi od registrovanih ambilavalentnih ili negativnih razmišljanja mogu promeniti argumentovanim širenjem znanja o karakteristikama voljne sterilizacije kao metode kontracepcije.